Αν παρατηρήσει κανείς τις αργές μεταβολές της κοινής γνώμης τα τελευταία χρόνια, είναι φανερό ότι παρουσιάζονται κάποιες νέες τάσεις στη συμπεριφορά της. Κάτι που θα δικαιολογούσε το να μιλάμε για μια «νέα» κοινή γνώμη.
Ένα πάντως είναι το κυρίαρχο δεδομένο: Όλο και περισσότεροι ψηφοφόροι παίρνουν αποστάσεις από τα υπάρχοντα κόμματα, ανεξαρτητοποιούνται από παραδοσιακές τους επιλογές και γίνονται όλο και πιο απρόβλεπτοι. Από το 2007 και μετά, ένα επί πολλά χρόνια σταθεροποιημένο τοπίο, μεταβάλλεται σε κινούμενη άμμο. Αυτή η νέα πραγματικότητα, προϊόν μακροχρόνιων διαδικασιών, έγινε πιο έντονα ορατή τόσο στις Ευρωεκλογές του 2009, όσο και στις πρόσφατες εθνικές εκλογές.
Στο νέο αυτό τοπίο έχει προστεθεί ένας καινούργιος παράγοντας: Η αποχή. Στις πρόσφατες Ευρωεκλογές η αποχή (για τα ελληνικά δεδομένα) πήρε τεράστιες διαστάσεις, πλήττοντας όλα τα κόμματα. Βεβαίως επλήγη κυρίως το κυβερνών κόμμα, αλλά έγινε στόχος και το άλλο μεγάλο κόμμα (το οποίο εν συνεχεία θα κέρδιζε πανηγυρικά τις εθνικές εκλογές!). Αν όμως κάποιος φανταζόταν ότι η αποχή θα υποχωρούσε δραματικά στις εθνικές εκλογές, θα έπεφτε έξω. Η αποχή ξεπέρασε το 30%. Ταυτόχρονα έπληξε καταλυτικά το κόμμα εκείνο προς το οποίο εκφράζονταν τα πιο έντονα συναισθήματα δυσφορίας: Δηλαδή το κόμμα της ΝΔ. Αλλωστε το ΠΑΣΟΚ, που κέρδισε με μεγάλη διαφορά, συγκέντρωσε μόνο τον αριθμό ψήφων του 2004, όταν, δηλαδή, είχε ηττηθεί καθαρά!
Σε μια έντονα πολιτικοποιημένη κοινωνία όπως την Ελληνική, η αποχή που εμφανίζεται, ως πιθανά μόνιμο φαινόμενο, δεν αποτελεί αντίδραση απλής αδιαφορίας. Είναι πρωτίστως έκφραση συνειδητής δυσφορίας ή απογοήτευσης. Δεν έχουμε να κάνουμε με μια «αποχή ρουτίνας». Αντιμετωπίζουμε αντίθετα μια αποχή με «πολιτικό μήνυμα». Το μήνυμα είναι πεντακάθαρο: Αποδοκιμασία προς όλους και κυρίως προς τη ραχοκοκαλιά του κομματικού συστήματος. Η ραχοκοκαλιά αυτή εδράζεται προφανώς, κυρίως στα δύο μεγάλα κόμματα. Βεβαίως στις πρόσφατες εθνικές εκλογές μόνο το ένα εξ αυτών αποδοκιμάσθηκε μαζικά έχοντας μεγάλες απώλειες προς διάφορες κατευθύνσεις (και την αποχή). Όμως και το άλλο μεγάλο κόμμα, δεν ανέπτυξε αξιόλογη δυναμική, παρά τη βαριά ήττα του αντιπάλου του... Υπάρχει όμως, μια πρόσθετη διάσταση στην όλη εικόνα: Η αυξημένη αποχή αποτελεί έκφραση απουσίας εμπιστοσύνης και προς τα μικρότερα κόμματα. Αν δεχθεί μάλιστα κανείς ότι η ψήφος διαμαρτυρίας προς το κομματικό σύστημα εντείνεται το τελευταίο διάστημα, η αυξημένη αποχή αποτελεί ισχυρή εκδήλωση δυσπιστίας προς τα κόμματα αυτά. Και τούτο σε συγκυρίες που τα μικρότερα κόμματα θα έπρεπε να κατορθώσουν να ωφεληθούν με σημαντική άνοδο των ποσοστών τους.
Όμως, η εκλογική πορεία όλων των «μικρών» κομμάτων είναι ουσιαστικά απογοητευτική: Το ΚΚΕ παρά το καθαρό στίγμα του (που όμως είναι ασφυκτικά περιχαρακωμένο σε ένα ατάραχο δογματισμό) παραμένει καθηλωμένο. Ο ΣΥΡΙΖΑ, τελικά απλώς διεσώθη, παρά μια πρόσκαιρη εντυπωσιακή εκτίναξη, που συνοδεύθηκε από χιονοστιβάδα καταποντισμού. Ο ΛΑΟΣ εμφάνισε ισχνή άνοδο, παρά το ότι οι συγκυρίες ήταν εξόχως ευνοϊκές, με το σχετικά πιο «συγγενές» μεγάλο κόμμα να βρίσκεται στην εξουσία και να φθείρεται από αυτήν. ʼλλωστε πολύ περισσότεροι ψηφοφόροι της ΝΔ του 2007 ή επέλεξαν πιο «αριστερές» επιλογές, ή την αποχή, παρά το κόμμα του Γιώργου Καρατζαφέρη. Για τον τελευταίο οι δυσκολίες αρχίζουν τώρα, με τη ΝΔ εκτός εξουσίας.
Εκείνο που πρέπει να αντιληφθούμε λοιπόν είναι ότι η «νέα» κοινή γνώμη, σε μια περίοδο κόπωσης από τον δικομματισμό, παίρνει ταυτόχρονα αποστάσεις και από τα μικρότερα κοινοβουλευτικά κόμματα. Τούτο εξηγεί γιατί αδυνατεί να συντελεσθεί κάποια μεγάλη ανατροπή στο κομματικό σκηνικό. Έστω και αν το σκηνικό και η ραχοκοκαλιά του απογοητεύουν. Γι’ αυτό άλλωστε, καθώς οδεύαμε στις εκλογές του 2009, διαρκώς αυξάνονταν το αίτημα για αυτοδυναμία ενός εκ των δύο μεγάλων κομμάτων. Με τα μικρότερα κόμματα να μην αντιμετωπίζονται ως όχημα «λύσης» αλλά μόνο ως αμφιλεγόμενη εκτόνωση διαμαρτυρίας.
Αρα, η «νέα» κοινή γνώμη αντιμετωπίζει το κομματικό σύστημα ως, συνολικά, τελματωμένο. Με βάση τα δεδομένα αυτά, οι βίαιες και σε βραχύ χρόνο αντιδράσεις της κοινής γνώμης, εκδηλώνονται στοχευμένα: Δηλαδή εκεί που οργή, δυσφορία και απογοήτευση μπορεί να εκδηλωθεί ηχηρά. Τούτο συνέβη τόσο με τη ΝΔ στις πρόσφατες εθνικές εκλογές, αλλά και δημοσκοπικά με τον ΣΥΡΙΖΑ.
Και στις δύο αυτές περιπτώσεις, οι αλλαγές της στάσης της κοινής γνώμης ήταν απότομες και ταχύτατες. Η κατάρρευση του ΣΥΡΙΖΑ, με αφετηρία τα «Δεκεμβριανά», συντελέσθηκε μέσα σε λίγους μήνες. Η πτώση της ΝΔ ξεκίνησε το Σεπτέμβριο – Οκτώβριο του 2008, όταν το τότε σκηνικό ανετράπη δια μιας και η κυριαρχία της ράγισε ανεπανόρθωτα. Από εκεί και πέρα, η καθοδική τροχιά ήταν σταθερή και δύσκολα μπορούσε να αναστραφεί, ιδίως μάλιστα καθώς πρόσθετα κομβικά γεγονότα άνοιγαν αντί να κλείνουν πληγές (Τα «Δεκεμβριανά» πέραν του ΣΥΡΙΖΑ, έπληξαν και τον τρόπο διαχείρισης της τότε κυβέρνησης στον κρισιμότατο τομέα της δημόσιας τάξης).
Η δραματική αλλαγή που συντελέσθηκε στη κοινή γνώμη για την κυβέρνηση της ΝΔ, κυριολεκτικά μέσα σε λίγους μήνες, αποδεικνύει άλλωστε το ότι η «νέα» κοινή γνώμη είναι όλο και πιο ευμετάβολη, όλο και λιγότερο δεδομένη, για όσους είναι πρόσκαιρα «κυρίαρχοι» με κάποιο «ρεύμα» που φαντάζει εν πολλοίς μονιμοποιημένο.
Αυτή τη «νέα» κοινή γνώμη οφείλουν να τη «σεβασθούν» πολιτικά όλα τα κόμματα αν δεν επιθυμούν να αποκοπούν από τη εκλογική δεξαμενή τους. Τούτο προϋποθέτει βεβαίως να θέλουν και να μπορέσουν να την κατανοήσουν.
Η σημερινή κυβέρνηση λοιπόν δεν μπορεί να αισθάνεται ασφαλής στο κλίμα «μέλιτος» που για την ώρα κυριαρχεί και πιθανώς να έχει και κάποιο βάθος χρόνου. Η αξιωματική αντιπολίτευση, ακόμη και εάν εκλέξει τον κατάλληλο αρχηγό που θα ανοίξει αντί να κλείσει τους ορίζοντές της, θα έχει έναν επίπονα ανηφορικό δρόμο, με δεδομένο ότι οι θυμωμένοι ψηφοφόροι της διέβησαν τον Ρουβίκωνα. Τα κόμματα της Αριστεράς, ανταγωνιζόμενα σε δογματισμό (και με ελάχιστη ουσιαστική συγγένεια με το τόσο σύγχρονο «αδελφό» ΑΚΕΛ), αλλά και ο ΛΑΟΣ με έναν πεπερασμένο λαϊκισμό, δεν θα είναι εύκολο να ωφεληθούν ουσιαστικά από τις όποιες δυσκολίες των δύο «μεγάλων».
Οι ψηφοφόροι της «νέας» κοινής γνώμης είναι όλο και λιγότερο δεδομένοι. Είναι όλο και περισσότερο απρόβλεπτοι. Οι παλιές κομματικές συνταγές προσέλκυσής τους, κυρίως μέσα από τη δικομματική πόλωση, αποδυναμώνονται διαρκώς. ʼρα το πώς θα διαμορφώσουν οι ψηφοφόροι αυτοί τις ισορροπίες στο επόμενο διάστημα είναι όλο και λιγότερο προβλέψιμο. Διότι μέχρι τώρα, όλα τα κόμματα (άλλα περισσότερο και άλλα λιγότερο) μοιάζουν το ίδιο προβλέψιμα. Δηλαδή λίγο – πολύ ακίνητα. Σε εποχές που η κοινή γνώμη απαιτεί «κίνηση»: Δηλαδή βαθιές και ραγδαίες αλλαγές σε ότι πλέον αντιπροσωπεύουν.
Sofokleous10.gr
Ένα πάντως είναι το κυρίαρχο δεδομένο: Όλο και περισσότεροι ψηφοφόροι παίρνουν αποστάσεις από τα υπάρχοντα κόμματα, ανεξαρτητοποιούνται από παραδοσιακές τους επιλογές και γίνονται όλο και πιο απρόβλεπτοι. Από το 2007 και μετά, ένα επί πολλά χρόνια σταθεροποιημένο τοπίο, μεταβάλλεται σε κινούμενη άμμο. Αυτή η νέα πραγματικότητα, προϊόν μακροχρόνιων διαδικασιών, έγινε πιο έντονα ορατή τόσο στις Ευρωεκλογές του 2009, όσο και στις πρόσφατες εθνικές εκλογές.
Στο νέο αυτό τοπίο έχει προστεθεί ένας καινούργιος παράγοντας: Η αποχή. Στις πρόσφατες Ευρωεκλογές η αποχή (για τα ελληνικά δεδομένα) πήρε τεράστιες διαστάσεις, πλήττοντας όλα τα κόμματα. Βεβαίως επλήγη κυρίως το κυβερνών κόμμα, αλλά έγινε στόχος και το άλλο μεγάλο κόμμα (το οποίο εν συνεχεία θα κέρδιζε πανηγυρικά τις εθνικές εκλογές!). Αν όμως κάποιος φανταζόταν ότι η αποχή θα υποχωρούσε δραματικά στις εθνικές εκλογές, θα έπεφτε έξω. Η αποχή ξεπέρασε το 30%. Ταυτόχρονα έπληξε καταλυτικά το κόμμα εκείνο προς το οποίο εκφράζονταν τα πιο έντονα συναισθήματα δυσφορίας: Δηλαδή το κόμμα της ΝΔ. Αλλωστε το ΠΑΣΟΚ, που κέρδισε με μεγάλη διαφορά, συγκέντρωσε μόνο τον αριθμό ψήφων του 2004, όταν, δηλαδή, είχε ηττηθεί καθαρά!
Σε μια έντονα πολιτικοποιημένη κοινωνία όπως την Ελληνική, η αποχή που εμφανίζεται, ως πιθανά μόνιμο φαινόμενο, δεν αποτελεί αντίδραση απλής αδιαφορίας. Είναι πρωτίστως έκφραση συνειδητής δυσφορίας ή απογοήτευσης. Δεν έχουμε να κάνουμε με μια «αποχή ρουτίνας». Αντιμετωπίζουμε αντίθετα μια αποχή με «πολιτικό μήνυμα». Το μήνυμα είναι πεντακάθαρο: Αποδοκιμασία προς όλους και κυρίως προς τη ραχοκοκαλιά του κομματικού συστήματος. Η ραχοκοκαλιά αυτή εδράζεται προφανώς, κυρίως στα δύο μεγάλα κόμματα. Βεβαίως στις πρόσφατες εθνικές εκλογές μόνο το ένα εξ αυτών αποδοκιμάσθηκε μαζικά έχοντας μεγάλες απώλειες προς διάφορες κατευθύνσεις (και την αποχή). Όμως και το άλλο μεγάλο κόμμα, δεν ανέπτυξε αξιόλογη δυναμική, παρά τη βαριά ήττα του αντιπάλου του... Υπάρχει όμως, μια πρόσθετη διάσταση στην όλη εικόνα: Η αυξημένη αποχή αποτελεί έκφραση απουσίας εμπιστοσύνης και προς τα μικρότερα κόμματα. Αν δεχθεί μάλιστα κανείς ότι η ψήφος διαμαρτυρίας προς το κομματικό σύστημα εντείνεται το τελευταίο διάστημα, η αυξημένη αποχή αποτελεί ισχυρή εκδήλωση δυσπιστίας προς τα κόμματα αυτά. Και τούτο σε συγκυρίες που τα μικρότερα κόμματα θα έπρεπε να κατορθώσουν να ωφεληθούν με σημαντική άνοδο των ποσοστών τους.
Όμως, η εκλογική πορεία όλων των «μικρών» κομμάτων είναι ουσιαστικά απογοητευτική: Το ΚΚΕ παρά το καθαρό στίγμα του (που όμως είναι ασφυκτικά περιχαρακωμένο σε ένα ατάραχο δογματισμό) παραμένει καθηλωμένο. Ο ΣΥΡΙΖΑ, τελικά απλώς διεσώθη, παρά μια πρόσκαιρη εντυπωσιακή εκτίναξη, που συνοδεύθηκε από χιονοστιβάδα καταποντισμού. Ο ΛΑΟΣ εμφάνισε ισχνή άνοδο, παρά το ότι οι συγκυρίες ήταν εξόχως ευνοϊκές, με το σχετικά πιο «συγγενές» μεγάλο κόμμα να βρίσκεται στην εξουσία και να φθείρεται από αυτήν. ʼλλωστε πολύ περισσότεροι ψηφοφόροι της ΝΔ του 2007 ή επέλεξαν πιο «αριστερές» επιλογές, ή την αποχή, παρά το κόμμα του Γιώργου Καρατζαφέρη. Για τον τελευταίο οι δυσκολίες αρχίζουν τώρα, με τη ΝΔ εκτός εξουσίας.
Εκείνο που πρέπει να αντιληφθούμε λοιπόν είναι ότι η «νέα» κοινή γνώμη, σε μια περίοδο κόπωσης από τον δικομματισμό, παίρνει ταυτόχρονα αποστάσεις και από τα μικρότερα κοινοβουλευτικά κόμματα. Τούτο εξηγεί γιατί αδυνατεί να συντελεσθεί κάποια μεγάλη ανατροπή στο κομματικό σκηνικό. Έστω και αν το σκηνικό και η ραχοκοκαλιά του απογοητεύουν. Γι’ αυτό άλλωστε, καθώς οδεύαμε στις εκλογές του 2009, διαρκώς αυξάνονταν το αίτημα για αυτοδυναμία ενός εκ των δύο μεγάλων κομμάτων. Με τα μικρότερα κόμματα να μην αντιμετωπίζονται ως όχημα «λύσης» αλλά μόνο ως αμφιλεγόμενη εκτόνωση διαμαρτυρίας.
Αρα, η «νέα» κοινή γνώμη αντιμετωπίζει το κομματικό σύστημα ως, συνολικά, τελματωμένο. Με βάση τα δεδομένα αυτά, οι βίαιες και σε βραχύ χρόνο αντιδράσεις της κοινής γνώμης, εκδηλώνονται στοχευμένα: Δηλαδή εκεί που οργή, δυσφορία και απογοήτευση μπορεί να εκδηλωθεί ηχηρά. Τούτο συνέβη τόσο με τη ΝΔ στις πρόσφατες εθνικές εκλογές, αλλά και δημοσκοπικά με τον ΣΥΡΙΖΑ.
Και στις δύο αυτές περιπτώσεις, οι αλλαγές της στάσης της κοινής γνώμης ήταν απότομες και ταχύτατες. Η κατάρρευση του ΣΥΡΙΖΑ, με αφετηρία τα «Δεκεμβριανά», συντελέσθηκε μέσα σε λίγους μήνες. Η πτώση της ΝΔ ξεκίνησε το Σεπτέμβριο – Οκτώβριο του 2008, όταν το τότε σκηνικό ανετράπη δια μιας και η κυριαρχία της ράγισε ανεπανόρθωτα. Από εκεί και πέρα, η καθοδική τροχιά ήταν σταθερή και δύσκολα μπορούσε να αναστραφεί, ιδίως μάλιστα καθώς πρόσθετα κομβικά γεγονότα άνοιγαν αντί να κλείνουν πληγές (Τα «Δεκεμβριανά» πέραν του ΣΥΡΙΖΑ, έπληξαν και τον τρόπο διαχείρισης της τότε κυβέρνησης στον κρισιμότατο τομέα της δημόσιας τάξης).
Η δραματική αλλαγή που συντελέσθηκε στη κοινή γνώμη για την κυβέρνηση της ΝΔ, κυριολεκτικά μέσα σε λίγους μήνες, αποδεικνύει άλλωστε το ότι η «νέα» κοινή γνώμη είναι όλο και πιο ευμετάβολη, όλο και λιγότερο δεδομένη, για όσους είναι πρόσκαιρα «κυρίαρχοι» με κάποιο «ρεύμα» που φαντάζει εν πολλοίς μονιμοποιημένο.
Αυτή τη «νέα» κοινή γνώμη οφείλουν να τη «σεβασθούν» πολιτικά όλα τα κόμματα αν δεν επιθυμούν να αποκοπούν από τη εκλογική δεξαμενή τους. Τούτο προϋποθέτει βεβαίως να θέλουν και να μπορέσουν να την κατανοήσουν.
Η σημερινή κυβέρνηση λοιπόν δεν μπορεί να αισθάνεται ασφαλής στο κλίμα «μέλιτος» που για την ώρα κυριαρχεί και πιθανώς να έχει και κάποιο βάθος χρόνου. Η αξιωματική αντιπολίτευση, ακόμη και εάν εκλέξει τον κατάλληλο αρχηγό που θα ανοίξει αντί να κλείσει τους ορίζοντές της, θα έχει έναν επίπονα ανηφορικό δρόμο, με δεδομένο ότι οι θυμωμένοι ψηφοφόροι της διέβησαν τον Ρουβίκωνα. Τα κόμματα της Αριστεράς, ανταγωνιζόμενα σε δογματισμό (και με ελάχιστη ουσιαστική συγγένεια με το τόσο σύγχρονο «αδελφό» ΑΚΕΛ), αλλά και ο ΛΑΟΣ με έναν πεπερασμένο λαϊκισμό, δεν θα είναι εύκολο να ωφεληθούν ουσιαστικά από τις όποιες δυσκολίες των δύο «μεγάλων».
Οι ψηφοφόροι της «νέας» κοινής γνώμης είναι όλο και λιγότερο δεδομένοι. Είναι όλο και περισσότερο απρόβλεπτοι. Οι παλιές κομματικές συνταγές προσέλκυσής τους, κυρίως μέσα από τη δικομματική πόλωση, αποδυναμώνονται διαρκώς. ʼρα το πώς θα διαμορφώσουν οι ψηφοφόροι αυτοί τις ισορροπίες στο επόμενο διάστημα είναι όλο και λιγότερο προβλέψιμο. Διότι μέχρι τώρα, όλα τα κόμματα (άλλα περισσότερο και άλλα λιγότερο) μοιάζουν το ίδιο προβλέψιμα. Δηλαδή λίγο – πολύ ακίνητα. Σε εποχές που η κοινή γνώμη απαιτεί «κίνηση»: Δηλαδή βαθιές και ραγδαίες αλλαγές σε ότι πλέον αντιπροσωπεύουν.
Sofokleous10.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου