Πέρα από τα μέτρα τόνωσης της οικονομίας και τα κυβερνητικά σχέδια διάσωσης, η ανάκαμψη που διαφαίνεται, ενδέχεται να στηρίζεται σε κάτι παραπάνω από μία αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Ένα κείμενο του καθηγητή Οικονομίας και Οικονομικών του Yale, Robert J. Shiller για τους New York Times.
Εξετάστε αυτή τη δυνατότητα: μετά από όλους αυτούς τους μήνες, ο κόσμος έχει αρχίσει να σκέφτεται ότι έχει έρθει η ώρα η ύφεση να πάρει ένα τέλος. Αυτή και μόνο η σκέψη αρχίζει να αναπτερώνει το ηθικό μας. Αυτό ίσως φαντάζει παράλογο και σπανίως χρησιμοποιείται για να εξηγήσει μαζικές συμπεριφορές περί τα τέλη μίας περιόδου ύφεσης, ωστόσο μία τέτοια πιθανότητα φαίνεται πως πάντα γοήτευε τους θεωρητικούς της οικονομίας.
Η ιδέα αυτή δεν είναι τόσο εξωπραγματική, όσο μπορεί να φαντάζει. Όπως όλοι γνωρίζουμε, γενικά υφέσεις δεν διαρκούν περισσότερο από ένα ή δύο χρόνια. Σύμφωνα με το Εθνικό Κέντρο Οικονομικών Ερευνών, η τρέχουσα ύφεση ξεκίνησε το Δεκέμβριο του 2007, άρα κοντεύει να κλείσει διετία. Η ανάκαμψη λοιπόν βρίσκεται προ των πυλών. Έχοντας αυτό σαν δεδομένο, ακόμη και το απλό πέρασμα του χρόνου μπορεί να ανεβάσει την αυτοπεποίθηση μας...Βεβαίως, ο κόσμος δεν πίστευε πάντα ότι υφίσταται ένας κανονικός «επιχειρηματικός κύκλος» που ξεκινά και λήγει βάσει ενός ορισμένου προγράμματος. Η ιδέα άρχισε να αναπτύσσεται στη συνείδηση του κόσμου τη δεκαετία του ’20 και κυριολεκτικά άνθησε τη δεκαετία του ’30, με τη Μεγάλη ύφεση. Σύμφωνα με το βιβλίο του Lionel Robbins, από τον τίτλο του οποίου πήρε και το όνομά της η Μεγάλη Ύφεση, αυτή ήταν ένα ακραίο φαινόμενο, συγκριτικά με τις κοινές περιόδους οικονομικής ύφεσης.
Ο όρος «recession» (κάμψη) άρχισε να χρησιμοποιείται κα΄τα την κρίση του 1937 -38 και αναφερόταν σε μία φυσιολογική πτώση του επιχειρηματικού κύκλου. Τον Ιανουάριο του 1938, η εφημερίδα «Chicago Daily Tribune» παρέθεσε έναν ειρωνικό ορισμό της λέξης «recession», αποκαλώντας την «μία καινούργια λέξη αντί του depression, την οποία επινόησαν κάποιοι που δεν θέλουν να παραδεχθούν ότι ακόμη βρισκόμαστε υπό καθεστώς οικονομικής ύφεσης».
Ο κόσμος αστειευόταν τόσο πολύ με αυτόν τον ευφημισμό, ώστε το 1938 ο Πρόεδρος Ρούζβελτ έφτασε να δηλώσει «Δεν έχει καμία διαφορά κατά τη γνώμη μου εάν την αποκαλούμε κάμψη ή ύφεση».
Οι περίοδοι οικονομικής κάμψης (recession), όπως ήταν ο όρος που επικράτησε, υπονοούσαν την ύπαρξη ενός χρονοδιαγράμματος που προέβλεπε έναν πιθανό χρόνο λήξης της κάμψη αυτής. Εφόσον η διάγνωση αναφέρεται σε μία κάμψη, εύκολα μπορεί να την αντιπαρέλθει κανείς ως κάτι από το οποίο θα επέλθει ανάκαμψη. Ο όρος ύφεση ωστόσο απέκτησε εντελώς διαφορετική βαρύτητα.
Το 1948 ο Ρόμπερτ Κ. Μέρτον, καθηγητής κοινωνιολογίας στο Κολούμπια, έγραψε ένα άρθρο με τίτλο «Η αυτοεκπληρούμενη προφητεία», στο οποίο χρησιμοποιούσε ως πρώτο παράδειγμα γη Μεγάλη Ύφεση. Συχνά του αποδίδεται η σύλληψη της φράσης «αυτοεκπληρούμενη προφητεία», όμως στη δεκαετία του 1930 αυτή η ιδέα ήταν ήδη τόσο ευρύτατα διαδεδομένη όσο και οι φρυγανιές που έφτιαχναν οι σύγχρονες ηλεκτρικές φρυγανιέρες.
Κατά καιρούς είχε προκαλέσει το ενδιαφέρον όχι μόνο μέσω της θεωρίας του Φρόιντ για το ασυνείδητο αλλά και μέσω των θεωριών του ψυχολόγου Εμίλ Κουέ, ο οποίος προέτρεπε τον κόσμο να επαναλαμβάνει: «Κάθε μέρα, με κάθε τρόπο γίνομαι όλο και καλύτερα». Ο Κουέ ισχυριζόταν ότι αυτή η «αυθυποβολή» θα ενεργοποιούσε το ασυνείδητο.
Σήμερα εξακολουθούμε να υιοθετούμε αυτό το σκεπτικό της εποχής του ’30. Από ένστικτο βιώνουμε φόβο όταν μιλούμε αψήφιστα περί ύφεσης και προσπαθούμε να ενισχύουμε ο ένας την αυτοπεποίθηση του άλλού.
Η μέθοδος του Κουέ βρίσκεται υπό γενική αμφισβήτηση, όπως και η παλιά θεωρία του επιχειρηματικού κύκλου, εξακολουθούν ωστόσο να είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στη λαϊκή αντίληψη. Ίσως να ελπίζουμε ότι καταφεύγοντας σε ευφημισμούς και πιστεύοντας σε χρονοδιαγράμματα περί ανάκαμψης θα κατορθώσουμε να αποκαταστήσουμε καλύτερα την αυτοπεποίθηση μας συγκριτικά με τη δεκαετία του ’30.
Το πρόβλημα μπορεί να τεθεί ως εξής: εξακολουθεί να κυριαρχεί μία εκνευριστική υποψία ότι η τρέχουσα κρίση αποτελεί ακόμα ένα παράδειγμα σε μία μακρά αλληλουχία περιόδων ύφεσης. Σε ποια ψυχολογική κατηγορία ανήκει η τρέχουσα συγκυρία; Πρόκειται για κάμψη ή ύφεση; Ενδεχομένως να βρισκόμαστε μπροστά σε μία ανατροπή. Μέχρι του σημείου που η θεωρία της αυτοεκπληρούμενης προφητείας είναι ορθή, τίθεται ζήτημα συνεχούς επαγρύπνησης ώστε να εξασφαλίσουμε ότι κάποιες δυσμενείς συγκυρίες δεν θα ενθαρρύνουν εκτεταμένες συζητήσεις περί της δεύτερης κατηγορίας.
http://www.tvxs.gr/v27287
Εξετάστε αυτή τη δυνατότητα: μετά από όλους αυτούς τους μήνες, ο κόσμος έχει αρχίσει να σκέφτεται ότι έχει έρθει η ώρα η ύφεση να πάρει ένα τέλος. Αυτή και μόνο η σκέψη αρχίζει να αναπτερώνει το ηθικό μας. Αυτό ίσως φαντάζει παράλογο και σπανίως χρησιμοποιείται για να εξηγήσει μαζικές συμπεριφορές περί τα τέλη μίας περιόδου ύφεσης, ωστόσο μία τέτοια πιθανότητα φαίνεται πως πάντα γοήτευε τους θεωρητικούς της οικονομίας.
Η ιδέα αυτή δεν είναι τόσο εξωπραγματική, όσο μπορεί να φαντάζει. Όπως όλοι γνωρίζουμε, γενικά υφέσεις δεν διαρκούν περισσότερο από ένα ή δύο χρόνια. Σύμφωνα με το Εθνικό Κέντρο Οικονομικών Ερευνών, η τρέχουσα ύφεση ξεκίνησε το Δεκέμβριο του 2007, άρα κοντεύει να κλείσει διετία. Η ανάκαμψη λοιπόν βρίσκεται προ των πυλών. Έχοντας αυτό σαν δεδομένο, ακόμη και το απλό πέρασμα του χρόνου μπορεί να ανεβάσει την αυτοπεποίθηση μας...Βεβαίως, ο κόσμος δεν πίστευε πάντα ότι υφίσταται ένας κανονικός «επιχειρηματικός κύκλος» που ξεκινά και λήγει βάσει ενός ορισμένου προγράμματος. Η ιδέα άρχισε να αναπτύσσεται στη συνείδηση του κόσμου τη δεκαετία του ’20 και κυριολεκτικά άνθησε τη δεκαετία του ’30, με τη Μεγάλη ύφεση. Σύμφωνα με το βιβλίο του Lionel Robbins, από τον τίτλο του οποίου πήρε και το όνομά της η Μεγάλη Ύφεση, αυτή ήταν ένα ακραίο φαινόμενο, συγκριτικά με τις κοινές περιόδους οικονομικής ύφεσης.
Ο όρος «recession» (κάμψη) άρχισε να χρησιμοποιείται κα΄τα την κρίση του 1937 -38 και αναφερόταν σε μία φυσιολογική πτώση του επιχειρηματικού κύκλου. Τον Ιανουάριο του 1938, η εφημερίδα «Chicago Daily Tribune» παρέθεσε έναν ειρωνικό ορισμό της λέξης «recession», αποκαλώντας την «μία καινούργια λέξη αντί του depression, την οποία επινόησαν κάποιοι που δεν θέλουν να παραδεχθούν ότι ακόμη βρισκόμαστε υπό καθεστώς οικονομικής ύφεσης».
Ο κόσμος αστειευόταν τόσο πολύ με αυτόν τον ευφημισμό, ώστε το 1938 ο Πρόεδρος Ρούζβελτ έφτασε να δηλώσει «Δεν έχει καμία διαφορά κατά τη γνώμη μου εάν την αποκαλούμε κάμψη ή ύφεση».
Οι περίοδοι οικονομικής κάμψης (recession), όπως ήταν ο όρος που επικράτησε, υπονοούσαν την ύπαρξη ενός χρονοδιαγράμματος που προέβλεπε έναν πιθανό χρόνο λήξης της κάμψη αυτής. Εφόσον η διάγνωση αναφέρεται σε μία κάμψη, εύκολα μπορεί να την αντιπαρέλθει κανείς ως κάτι από το οποίο θα επέλθει ανάκαμψη. Ο όρος ύφεση ωστόσο απέκτησε εντελώς διαφορετική βαρύτητα.
Το 1948 ο Ρόμπερτ Κ. Μέρτον, καθηγητής κοινωνιολογίας στο Κολούμπια, έγραψε ένα άρθρο με τίτλο «Η αυτοεκπληρούμενη προφητεία», στο οποίο χρησιμοποιούσε ως πρώτο παράδειγμα γη Μεγάλη Ύφεση. Συχνά του αποδίδεται η σύλληψη της φράσης «αυτοεκπληρούμενη προφητεία», όμως στη δεκαετία του 1930 αυτή η ιδέα ήταν ήδη τόσο ευρύτατα διαδεδομένη όσο και οι φρυγανιές που έφτιαχναν οι σύγχρονες ηλεκτρικές φρυγανιέρες.
Κατά καιρούς είχε προκαλέσει το ενδιαφέρον όχι μόνο μέσω της θεωρίας του Φρόιντ για το ασυνείδητο αλλά και μέσω των θεωριών του ψυχολόγου Εμίλ Κουέ, ο οποίος προέτρεπε τον κόσμο να επαναλαμβάνει: «Κάθε μέρα, με κάθε τρόπο γίνομαι όλο και καλύτερα». Ο Κουέ ισχυριζόταν ότι αυτή η «αυθυποβολή» θα ενεργοποιούσε το ασυνείδητο.
Σήμερα εξακολουθούμε να υιοθετούμε αυτό το σκεπτικό της εποχής του ’30. Από ένστικτο βιώνουμε φόβο όταν μιλούμε αψήφιστα περί ύφεσης και προσπαθούμε να ενισχύουμε ο ένας την αυτοπεποίθηση του άλλού.
Η μέθοδος του Κουέ βρίσκεται υπό γενική αμφισβήτηση, όπως και η παλιά θεωρία του επιχειρηματικού κύκλου, εξακολουθούν ωστόσο να είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στη λαϊκή αντίληψη. Ίσως να ελπίζουμε ότι καταφεύγοντας σε ευφημισμούς και πιστεύοντας σε χρονοδιαγράμματα περί ανάκαμψης θα κατορθώσουμε να αποκαταστήσουμε καλύτερα την αυτοπεποίθηση μας συγκριτικά με τη δεκαετία του ’30.
Το πρόβλημα μπορεί να τεθεί ως εξής: εξακολουθεί να κυριαρχεί μία εκνευριστική υποψία ότι η τρέχουσα κρίση αποτελεί ακόμα ένα παράδειγμα σε μία μακρά αλληλουχία περιόδων ύφεσης. Σε ποια ψυχολογική κατηγορία ανήκει η τρέχουσα συγκυρία; Πρόκειται για κάμψη ή ύφεση; Ενδεχομένως να βρισκόμαστε μπροστά σε μία ανατροπή. Μέχρι του σημείου που η θεωρία της αυτοεκπληρούμενης προφητείας είναι ορθή, τίθεται ζήτημα συνεχούς επαγρύπνησης ώστε να εξασφαλίσουμε ότι κάποιες δυσμενείς συγκυρίες δεν θα ενθαρρύνουν εκτεταμένες συζητήσεις περί της δεύτερης κατηγορίας.
http://www.tvxs.gr/v27287
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου