Μια ηθική τράπεζα για την Ελλάδα;

Banca etica from tv xoris sinora on Vimeo.

Είναι δυνατή η ίδρυση μιας «ηθικής τράπεζας» στην Ελλάδα; Τι πιθανότητες έχει να πετύχει ένα τέτοιο εγχείρημα; Και ποια είναι τα μυστικά της βιωσιμότητας της ιταλικής «Banca Etica», η οποία εν μέσω οικονομικής κρίσης κατόρθωσε να αυξήσει κατά 30% τα έσοδά της; Ο πρόεδρος της Banca Etica, Fabio Salviato, μιλά στο tvxs για τη δημιουργία ενός πανευρωπαϊκού «ηθικού» τραπεζικού συστήματος.

Τι ακριβώς είναι μια «ηθική» τράπεζα; Πρόκειται για ένα χρηματοπιστωτικό ίδρυμα που διέπεται από ηθικές αρχές και λειτουργεί με όρους κοινωνικής ευαισθησίας, χρηματοδοτώντας σχέδια και δραστηριότητες με κοινωνική και περιβαλλοντική στόχευση. Με απλά λόγια, μια ηθική τράπεζα μοιάζει με κάθε άλλη τράπεζα στη βασική πιστωτική της λειτουργία: δανείζει χρηματικά ποσά τα οποία της επιστρέφονται με τόκο.... Ωστόσο, έχει ένα βασικό στοιχείο που τη διαφοροποιεί: «Για να χορηγήσουν ένα δάνειο οι συμβατικές τράπεζες ζητούν αμέσως εγγύηση – ενέχυρο ή υποθήκη. Αντιθέτως, εμείς στρέφουμε την προσοχή μας στο ‘project’, στη δραστηριότητα που πρόκειται να χρηματοδοτηθεί», εξηγεί ο κ.Salviato. Προσθέτει ότι οι δραστηριότητες που χρηματοδοτεί η Banca Etica οφείλουν να πληρούν ένα ελάχιστο προϋποθέσεων που σχετίζονται με την κοινωνική αλληλεγγύη, την ανάπτυξη των τοπικών κοινοτήτων, τη δημιουργία θέσεων εργασίας και την προστασία του περιβάλλοντος.

Μια ευκαιρία, όχι ελεημοσύνη

Η βασική αρχή της Banca Etica είναι ότι οι άνθρωποι δεν χρειάζονται ελεημοσύνη, αλλά «μια ευκαιρία», η οποία σε οικονομικούς όρους μεταφράζεται σε πίστωση. «Όλα ξεκίνησαν πριν από δέκα χρόνια στην Ιταλία, όπου υπήρχε ένα δίκτυο από Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, τοπικούς φορείς και συνεταιρισμούς οι οποίοι είχαν ανάγκη από πίστωση, ωστόσο καμία τράπεζα δεν ήταν διατεθειμένη να τους χορηγήσει δάνειο. Όλοι χρειάζονταν το ίδιο στοιχείο: μια τράπεζα που θα δάνειζε σε όλους αυτούς που είχαν τεθεί στο περιθώριο από το συμβατικό χρηματοπιστωτικό σύστημα», θυμάται ο κ.Salviato. Και αυτό το κενό ήρθε να καλύψει η Banca Etica.

Σήμερα, η Banca Etica κλείνει 10 χρόνια λειτουργίας, με αρκετά υποκαταστήματα σε ολόκληρη την Ιταλία, και με αξιοθαύμαστες επιδόσεις, ακόμα και εν μέσω οικονομικής κρίσης: τον τελευταίο χρόνο τα έσοδά της αυξήθηκαν κατά 30%, ενώ παράλληλα, το ποσοστό μη αποπληρωμής των δανείων ανέρχεται μόλις στο 0,5%, τη στιγμή που στις συμβατικές τράπεζες της Ιταλίας κυμαίνεται στο 3-10%!

Το μυστικό της επιτυχίας

Ποιο είναι, λοιπόν, το μυστικό της επιτυχίας; «Όταν οι οφειλέτες μας έχουν δυσκολίες στην αποπληρωμή έρχονται σε επαφή με την τράπεζα και μαζί βρίσκουν μια λύση, ώστε να αποπληρωθεί το δάνειο», εξηγεί ο κ.Salviato, σχολιάζοντας ότι στις συμβατικές τράπεζες ο οφειλέτης προσπαθεί να «κρυφτεί» από την τράπεζα και όχι να συνδιαλλαγεί μαζί της. Και αυτό είναι λογικό, αν αναλογιστεί κανείς ότι το πρώτο που ενδιαφέρει τις συμβατικές τράπεζες σε περίπτωση οικονομικής δυσπραγίας είναι να κατάσχουν το υποθηκευμένο ακίνητο και να το εκπλειστηριάσουν. «Δεν ενδιαφερόμαστε για το ενέχυρο ή την υποθήκη που μας παρέχουν οι δανειολήπτες. Στόχος μας είναι να αποπληρωθούν τα δάνεια και να υλοποιηθούν τα σχέδια για τα οποία χορηγήθηκαν», ξεκαθαρίζει ο κ.Salviato.

Ίσως ακριβώς αυτό να ήταν το στοιχείο που εξασφάλισε μια ανοδική πορεία στην Banca Etica, τη στιγμή που το τραπεζικό σύστημα εξέπεμπε σήμα κινδύνου σε ολόκληρη την υφήλιο. «Έχω στο γραφείο μου δύο φωτογραφίες που τραβήχτηκαν την ίδια μέρα, περίπου ενάμιση χρόνο πριν: η πρώτη στην Αγγλία, όπου η τράπεζα Northern Rock έκλεινε τις πόρτες της λίγο μετά το ξέσπασμα της διεθνούς κρίσης. Η δεύτερη στο Παλέρμο όπου ανοίξαμε ένα ακόμα υποκατάστημά μας, και οι καταθέτες σχημάτιζαν ουρές για να καταθέσουν», θυμάται ο κ.Salviato, επιβεβαιώνοντας το ρητό «Μια εικόνα ισούται με χίλιες λέξεις».

Είναι πιθανό για την Ελλάδα;

Κατόπιν όλων αυτών, το βασικό ερώτημα είναι: μπορεί κάτι τέτοιο να πετύχει και στην Ελλάδα; Σύμφωνα με τον κ.Salviato, το βασικότερο συστατικό της «συνταγής της επιτυχίας» είναι η δημοκρατική λειτουργία της τράπεζας: «Βασιζόμαστε σε ένα εθνικό δίκτυο μετόχων, οι οποίοι προέρχονται από τοπικούς συλλόγους, συνεταιρισμούς, ΜΚΟ και οργανώσεις. Όλοι αυτοί οι μέτοχοι δεν επιτρέπεται να κατέχουν πάνω από 0,5% του μετοχικού κεφαλαίου και εκλέγουν με δημοκρατικές διαδικασίες τους εκπροσώπους τους στη διοίκηση της τράπεζας. Οι αποφάσεις λαμβάνονται με βάση την αρχή ‘ένας άνθρωπος, μία ψήφος’, ανεξάρτητα από το ύψος του μετοχικού κεφαλαίου», εξηγεί.

Μετά από συναντήσεις με τοπικές οργανώσεις και ΜΚΟ, ο κ.Salviato είναι κατηγορηματικός ότι στην Ελλάδα το δίκτυο οργανώσεων που θα μπορούσε να μετατραπεί στους αυριανούς μετόχους μιας «Ηθικής Τράπεζας» υφίσταται ήδη. Τι μας λείπει λοιπόν; «Η πρωτοβουλία! Σίγουρα δεν είναι εύκολο, χρειάζεται χρόνος και επιμονή. Ωστόσο, η μαγιά υπάρχει, απαιτείται μόνο η οργάνωση και η απόφαση», σχολιάζει.

Ίδρυση μιας τράπεζας ισούται με ρίσκο, του θυμίζω. Πώς να τολμήσουμε να ρισκάρουμε σε περίοδο κρίσης; «Και όμως, πρέπει να δείτε την κρίση ως ευκαιρία», αντιτείνει. «Η κρίση μας έδειξε ξεκάθαρα ότι το υπάρχον τραπεζικό σύστημα, με την τωρινή του δομή και λειτουργία, έχει έρθει σε τέλμα. Και η εναλλακτική απάντηση σε αυτό το τέλμα είναι το ‘ηθικό’ τραπεζικό σύστημα», καταλήγει. Το συμπέρασμα; Μπορεί να ιδρυθεί μια «Ηθική Τράπεζα» στην Ελλάδα όχι μόνο «παρά την οικονομική κρίση», αλλά ακριβώς «χάρη στην οικονομική κρίση» και χάρη σε όλα όσα αυτή μας δίδαξε για τις αδυναμίες του συμβατικού χρηματοπιστωτικού συστήματος.
tvxs.gr