Το ελληνικό έθνος παρουσιάζεται στα σχολικά βιβλία με χαρακτηριστικά αιώνια, αναλλοίωτα και μή υποκείμενα σε ιστορικούς καθορισμούς. Η παρουσίαση αυτή από μόνη της προσδιορίζει την αξιολόγηση των εθνών, πέρα από τις προθέσεις των υπευθύνων. Η σημαντική αλλαγή στα σχολικά βιβλία σε σχέση με παλιότερα, δηλαδή η ορατή προσπάθεια προσαρμογής των περιεχομένων στις ευρωπαϊκές αξίες της ειρηνικής συνύπαρξης, συνεργασίας και ανοχής στις διαφορές, η αναγνώσιμη πρόθεση να μην καλλιεργούν τα βιβλία αρνητικά αισθήματα προς άλλους λαούς και αντίθετα να αμβλύνουν τις αρνητικές αξιολογήσεις, που έχει κληρονομήσει το παρελθόν των πολέμων, αναιρείται από την παρουσίαση του ελληνικού έθνους. Συστηματικά σε όλα τα σχολικά βιβλία, παρουσιάζεται η εθνική ομάδα σαν ανθρωπομορφικό υποκείμενο και της αποδίδονται χαρακτηριστικά σχεδόν εγγενή.... H κοινωνική ευθύνη
Εάν όμως οι εθνικές ιδιότητες των Ελλήνων είναι δεδομένες και αναλλοίωτες, αυτό έμμεσα εμφανίζεται σαν χαρακτηριστικό των εθνών. Η ανιστορική παρουσίαση, που ανάγει το έθνος σε εποχές πριν από την ύπαρξη των εθνών στον κόσμο αφηγείται την αέναη μέσα στους αιώνες πάλη για την επιβίωση της εθνικής ομάδας και τη «διατήρηση» των ιδιαιτεροτήτων της. Τα ερμηνευτικά εργαλεία της ιστορίας, που συνθέτουν σε όλα τα μαθήματα το μύθο της ελληνικότητας περιορίζονται έτσι στις ηθικές κατηγορίες του καλού και του κακού, με αποτέλεσμα η αντίθεση που κατασκευάζεται να είναι μονοσήμαντα ανάμεσα σε ανθρωπομορφικές εθνικές οντότητες «καλές» και «κακές». Καθώς επιπλέον τα σχολικά βιβλία χαρακτηρίζει έντονος εθνοκεντρισμός, η εικόνα των άλλων λαών (με εξαίρεση τα βιβλία γεωγραφίας) σχεδόν περιορίζεται στις σχέσεις που είχαν με τον ελληνικό λαό και την ιστορία του, και συνεπώς περίπου συνοψίζεται στα δεινά που επέβαλαν στους Έλληνες.
Εξαίρεση αποτελούν οι μεγάλες δυτικές ευρωπαϊκές χώρες και σημερινές ηγέτιδες της Ένωσης στα βιβλία ιστορίας. Η περιγραφή τους είναι αντιφατική καθώς εναλλάσσεται η θετική με την αρνητική αξιολόγηση, ανάλογα με την πολιτική αυτών των χωρών, που ήταν στην ιστορία των τελευταίων αιώνων άλλοτε ευνοϊκή και άλλοτε αντίθετη ή εχθρική απέναντι στα ελληνικά εθνικά οράματα ανεξαρτησίας και τα συμφέροντα του ελληνικού κράτους. Περιγράφονται ανάλογα με την ιστορική συγκυρία άλλοτε θετικά ως φορείς πολιτισμού ή ως σύμμαχοι και άλλοτε αρνητικά ως δυνάμεις, που εξυπηρετούσαν τα συμφέροντα τους. Η έννοια των συμφερόντων είναι κεντρική στην αξιολόγηση των δυτικών ευρωπαϊκών εθνών-κρατών, που με δυο λόγια εμφανίζονται να έχουν αρετές (ανεπτυγμένη οικονομία και «ανώτερο πολιτισμό») αλλά και το ελάττωμα της συμφεροντολογικής συμπεριφοράς.
Ο όρος «συμφέροντα» έχει σαφώς ηθικά υποτιμητική σημασία, γιατί δεν χρησιμοποιείται ποτέ για το ελληνικό έθνος και κράτος, καθώς το διπλό σύστημα αξιών των βιβλίων αποδίδει συστηματικά στον «ελληνισμό» δίκαια. Η μονομερής αναφορά στα «συμφέροντα» των άλλων παράγει μια έμμεση θεμελιώδη αξιολόγηση, που μπορεί να επιβιώσει όλων των αλλαγών στα σχολικά βιβλία. Μπορεί να επιτρέψει να φύγουν ακόμα και οι λίγες αρνητικές αξιολογήσεις (που έχουν απομείνει στα εγχειρίδια μετά τις πρόσφατες αλλαγές) και το αρνητικό στερεότυπο των επίφοβων «άλλων» να παραμένει άθικτο.
Μια ενδιαφέρουσα απόχρωση στα σχολικά βιβλία σχετικά με τις ηγέτιδες της Ένωσης ευρωπαϊκές χώρες είναι ότι ο συνδυασμός δύο επαναλαμβανόμενων μηνυμάτων παράγει ένα έμμεσο ηθικό μήνυμα άνισης ανταλλαγής. Το ένα από τα μηνύματα αυτά είναι η καθοριστική επίδραση, που άσκησε στην εξέλιξη του πολιτισμού των «μεγάλων ευρωπαϊκών δυνάμεων» η ελληνική αρχαιότητα και το άλλο η αρκετά συχνή μνεία στην τάση να υπερασπίζονται αυτές οι χώρες τα συμφέροντα τους βλάπτοντας τους Έλληνες. Καθώς τα δύο μηνύματα εναλλάσσονται και επαναλαμβάνονται, διαμορφώνουν τη λανθάνουσα αναφορά σε μια οφειλή, έτσι ώστε μια άρρητη ηθική αξιολόγηση εμφανίζει τους «Ευρωπαίους» σαν εκείνους που στη σχέση τους με το ελληνικό έθνος πήραν περισσότερα απ' όσα έδωσαν. Το μήνυμα της οφειλής θα πρέπει να γίνεται αντιληπτό σαν κριτική στάση απέναντι στην Ευρώπη των ισχυρών. Ωστόσο, παρά τα φαινόμενα, λειτουργεί ως υποκατάστατο της πολιτικής κριτικής, τόσο ιστορικά για τον επεκτατισμό, τη βία και την αποικιοκρατία της Ευρώπης του παρελθόντος όσο και για το σημερινό ενδεχόμενο να μετατραπεί η Ευρωπαϊκή Ένωση σε ολιγαρχία των ισχυρότερων ηγετικών χωρών, γιατί η πολιτική κριτική για να συσταθεί χρειάζεται ακριβώς κοινωνική και πολιτική οξυδέρκεια και όχι εθνική μονομέρεια, που αντιπαραθέτει δύο ομοιογενή σύνολα, «εμάς» και τους «Ευρωπαίους».
Για την συνέχεια και το πλήρες άρθρο, εδώ: http://freeinquiry.gr/webfiles/pro.php?id=1104
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου