Της Ελένης Καρασσαβίδου
Κι όμως, «ο Αίρων τις αμαρτίες του κόσμου» δεν είναι μία καινοφανής ιδέα του Θεού, αλλά μία παλιά ιδέα του ανθρώπου.
Η τελετουργική εξόντωση ανθρώπων και ζώων είναι μία από τις παλαιότερες πράξεις της ανθρώπινης κοινωνίας και νοηματοδοτεί μία τάξη συμβολικών συνόρων, μία αρχική πράξη ακύρωσης, (ενός) και μέσω αυτής αποδοχής (των υπολοίπων). Πράξη που στοχεύει στην εγκαθίδρυση του «ορθού» μέσα από τον συμβολικό εξοβελισμό του «ακάθαρτου» και σε κανονιστικά πρότυπα συμπεριφοράς, τα οποία επιβάλλεται να διατηρούνται πάση θυσία, αφού έχουν «ιεροποιηθεί» με συμβολικό αίμα... Οπως έχει επισημανθεί, οι ιεροτελεστίες των πρωτόγονων υπάρχουν, μεταμφιέζονται κι επιβιώνουν γιατί είναι μέρος του μηχανισμού μέσω του οποίου συντηρείται στη ζωή κάθε «ευνομούμενη κοινωνία», εξυπηρετώντας την εγκαθίδρυση κάποιων θεμελιακών κοινωνικών αξιών....Η ιδέα αυτή, που στοχεύει μέσω της ενοχής και του τρόμου να θεσμοθετήσει την απελπισία μεταμφιέζοντάς τη σε αδιάλλακτο ενθουσιασμό, εμφανίζεται τόσο στις μονοθεϊστικές όσο και (αντίθετα με τον δημοφιλή μύθο) στις πολυθεϊστικές θρησκείες. Οι Caffres της Ν. Αφρικής συνήθιζαν να φέρνουν έναν τράγο μπροστά σε κάποιο βαριά άρρωστο και να εξομολογούνται τις αμαρτίες του χωριού πάνω του, ρίχνοντάς του σταγόνες από το άρρωστο αίμα, πριν το αφήσουν μακριά κι έξω από τα συμβολικά σύνορα του «αποκαθαρμένου τους» τόπου. Στην αρχαία Ελλάδα του 6ου π.Χ. αιώνα διάλεγαν τον πιο παραμορφωμένο των ανθρώπων για να επωμιστεί όλα όσα προσέβαλλαν και υπήρξαν τιμωρητικά για την κοινότητα, κι αφού τον φίλευαν και οι ιερείς τον χτυπούσαν στα γεννητικά του όργανα, τον έκαιγαν στην πυρά. Ακόμη και στην αρχαία Αθήνα συντηρούσαν έναν αριθμό ατόμων από τις κατώτερες τάξεις ως «ανθρώπινο στοκ» σε περίπτωση που χρειαζόταν κάποιος συμβολικός ένοχος, και στη γιορτή των Θαργηλίων συχνά θανατώνονταν συμβολικά ένας άνδρας και μία γυναίκα για την επίτευξη του «εξαγνισμού». Ενώ παρόμοια συνέβαιναν και στον αραβικό κόσμο, με συμβολική χρήση της καμήλας, αλλά και εισχώρησαν βαθιά μέσα στην κοινωνία της Δύσης, μεταμφιεσμένα σε κυνήγι αλλόθρησκων (ιδίως Εβραίων) και μαγισσών (ιδίως γυναικών, στο πλέον κρυμμένο ολοκαύτωμα της Ιστορίας). Κι εξακολουθούν να λειτουργούν μεταμφιεσμένα στις τυχαίες φράσεις (Θα με φας εσύ!) ή στους οικογενειακούς, εκπαιδευτικούς ή «επαναστατικούς» αποκλεισμούς που «επανορίζουν» τον κόσμο.
Η τελετουργική όμως κορύφωση αυτών σε σχέση με την παράδοση της Μεσανατολίας, που γέννησε τη συμβολική ιδέα του Μεσσία, υπήρξε το Yom Kippur. Την ιερή αυτή ημέρα ένας συμβολικός τράγος επωμιζόταν στους ώμους του τις αμαρτίες του κόσμου πριν εξοβελιστεί στην έρημο, μέρος μίας σειράς αιματηρών ή αναθηματικών θυσιών που περιγράφονται στο Λευιτικό.
Σε αυτό το πλαίσιο ο Ιησούς δεν επινόησε, ούτε «παρέλαβε εκ φιλάνθρωπου Θεού», την ιδέα να «άρει τις αμαρτίες του κόσμου» θυσιαζόμενος, μα εμπνεύστηκε και ακολούθησε (και αναβάθμισε από θρησκευτική τελετή σε θρησκεία) την παράδοση του τόπου του και του καιρού του, γινόμενος ο κορυφαίος αποδιοπομπαίος τράγος όλων των εποχών...
Οσο όμως μετατρέπουμε τα διαφορετικά πλάσματα σε αντικείμενα μεταβίβασης της «οικείας» ενοχής τόσο η διατήρησή των «συνόρων» γίνεται πιο αδιάλλακτη, αφού πρέπει ν' αποδεικνύεις προσήλωση στις αξίες που επέβαλαν την υπέρτατη θυσία του θυσιαζομένου, εξοβελίζοντας από τα συμβολικά σύνορα του εαυτού και του κόσμου σου όλες τις παρεκκλίσεις. Η Σταύρωση δεν ήρε τις αμαρτίες του κόσμου, παρά τις προθέσεις (;) του Εσταυρωμένου. Τις πολλαπλασίασε, αφού εκατομμύρια σταυρώθηκαν για ν' απαντηθεί (και ν' απατηθεί) ο δικός του σταυρός στις ποικίλες πολιτικές, ηθικολογικές και οικονομικές μεταμφιέσεις που ακολούθησαν. Και πώς όχι; Οι κανόνες αυτοί θεσπίζονται από ένα είδος ζώου εξαιρετικά έμπειρου στις χρήσεις της συμβολικής πράξης, θυμίζοντας διαρκώς ότι η μεγάλη μας διαφυγή είναι η μεγάλη μας κατάρα. Μια σταύρωση δίχως ανάσταση, ώσπου να απορρίψουμε τη μεταβίβαση και να αποδεχτούμε κριτικά μια συλλογική δράση, όχι συμβολικών συνόρων μα συμβολικών δυνατοτήτων.
Τότε η αποκαθήλωση των «ιερών», και όχι η σταύρωση, θα αποδειχτεί ο συντομότερος δρόμος για τον «ουρανό».
Δημοσιεύθηκε 1/4/2010 στην Ελευθεροτυπία
Κι όμως, «ο Αίρων τις αμαρτίες του κόσμου» δεν είναι μία καινοφανής ιδέα του Θεού, αλλά μία παλιά ιδέα του ανθρώπου.
Η τελετουργική εξόντωση ανθρώπων και ζώων είναι μία από τις παλαιότερες πράξεις της ανθρώπινης κοινωνίας και νοηματοδοτεί μία τάξη συμβολικών συνόρων, μία αρχική πράξη ακύρωσης, (ενός) και μέσω αυτής αποδοχής (των υπολοίπων). Πράξη που στοχεύει στην εγκαθίδρυση του «ορθού» μέσα από τον συμβολικό εξοβελισμό του «ακάθαρτου» και σε κανονιστικά πρότυπα συμπεριφοράς, τα οποία επιβάλλεται να διατηρούνται πάση θυσία, αφού έχουν «ιεροποιηθεί» με συμβολικό αίμα... Οπως έχει επισημανθεί, οι ιεροτελεστίες των πρωτόγονων υπάρχουν, μεταμφιέζονται κι επιβιώνουν γιατί είναι μέρος του μηχανισμού μέσω του οποίου συντηρείται στη ζωή κάθε «ευνομούμενη κοινωνία», εξυπηρετώντας την εγκαθίδρυση κάποιων θεμελιακών κοινωνικών αξιών....Η ιδέα αυτή, που στοχεύει μέσω της ενοχής και του τρόμου να θεσμοθετήσει την απελπισία μεταμφιέζοντάς τη σε αδιάλλακτο ενθουσιασμό, εμφανίζεται τόσο στις μονοθεϊστικές όσο και (αντίθετα με τον δημοφιλή μύθο) στις πολυθεϊστικές θρησκείες. Οι Caffres της Ν. Αφρικής συνήθιζαν να φέρνουν έναν τράγο μπροστά σε κάποιο βαριά άρρωστο και να εξομολογούνται τις αμαρτίες του χωριού πάνω του, ρίχνοντάς του σταγόνες από το άρρωστο αίμα, πριν το αφήσουν μακριά κι έξω από τα συμβολικά σύνορα του «αποκαθαρμένου τους» τόπου. Στην αρχαία Ελλάδα του 6ου π.Χ. αιώνα διάλεγαν τον πιο παραμορφωμένο των ανθρώπων για να επωμιστεί όλα όσα προσέβαλλαν και υπήρξαν τιμωρητικά για την κοινότητα, κι αφού τον φίλευαν και οι ιερείς τον χτυπούσαν στα γεννητικά του όργανα, τον έκαιγαν στην πυρά. Ακόμη και στην αρχαία Αθήνα συντηρούσαν έναν αριθμό ατόμων από τις κατώτερες τάξεις ως «ανθρώπινο στοκ» σε περίπτωση που χρειαζόταν κάποιος συμβολικός ένοχος, και στη γιορτή των Θαργηλίων συχνά θανατώνονταν συμβολικά ένας άνδρας και μία γυναίκα για την επίτευξη του «εξαγνισμού». Ενώ παρόμοια συνέβαιναν και στον αραβικό κόσμο, με συμβολική χρήση της καμήλας, αλλά και εισχώρησαν βαθιά μέσα στην κοινωνία της Δύσης, μεταμφιεσμένα σε κυνήγι αλλόθρησκων (ιδίως Εβραίων) και μαγισσών (ιδίως γυναικών, στο πλέον κρυμμένο ολοκαύτωμα της Ιστορίας). Κι εξακολουθούν να λειτουργούν μεταμφιεσμένα στις τυχαίες φράσεις (Θα με φας εσύ!) ή στους οικογενειακούς, εκπαιδευτικούς ή «επαναστατικούς» αποκλεισμούς που «επανορίζουν» τον κόσμο.
Η τελετουργική όμως κορύφωση αυτών σε σχέση με την παράδοση της Μεσανατολίας, που γέννησε τη συμβολική ιδέα του Μεσσία, υπήρξε το Yom Kippur. Την ιερή αυτή ημέρα ένας συμβολικός τράγος επωμιζόταν στους ώμους του τις αμαρτίες του κόσμου πριν εξοβελιστεί στην έρημο, μέρος μίας σειράς αιματηρών ή αναθηματικών θυσιών που περιγράφονται στο Λευιτικό.
Σε αυτό το πλαίσιο ο Ιησούς δεν επινόησε, ούτε «παρέλαβε εκ φιλάνθρωπου Θεού», την ιδέα να «άρει τις αμαρτίες του κόσμου» θυσιαζόμενος, μα εμπνεύστηκε και ακολούθησε (και αναβάθμισε από θρησκευτική τελετή σε θρησκεία) την παράδοση του τόπου του και του καιρού του, γινόμενος ο κορυφαίος αποδιοπομπαίος τράγος όλων των εποχών...
Οσο όμως μετατρέπουμε τα διαφορετικά πλάσματα σε αντικείμενα μεταβίβασης της «οικείας» ενοχής τόσο η διατήρησή των «συνόρων» γίνεται πιο αδιάλλακτη, αφού πρέπει ν' αποδεικνύεις προσήλωση στις αξίες που επέβαλαν την υπέρτατη θυσία του θυσιαζομένου, εξοβελίζοντας από τα συμβολικά σύνορα του εαυτού και του κόσμου σου όλες τις παρεκκλίσεις. Η Σταύρωση δεν ήρε τις αμαρτίες του κόσμου, παρά τις προθέσεις (;) του Εσταυρωμένου. Τις πολλαπλασίασε, αφού εκατομμύρια σταυρώθηκαν για ν' απαντηθεί (και ν' απατηθεί) ο δικός του σταυρός στις ποικίλες πολιτικές, ηθικολογικές και οικονομικές μεταμφιέσεις που ακολούθησαν. Και πώς όχι; Οι κανόνες αυτοί θεσπίζονται από ένα είδος ζώου εξαιρετικά έμπειρου στις χρήσεις της συμβολικής πράξης, θυμίζοντας διαρκώς ότι η μεγάλη μας διαφυγή είναι η μεγάλη μας κατάρα. Μια σταύρωση δίχως ανάσταση, ώσπου να απορρίψουμε τη μεταβίβαση και να αποδεχτούμε κριτικά μια συλλογική δράση, όχι συμβολικών συνόρων μα συμβολικών δυνατοτήτων.
Τότε η αποκαθήλωση των «ιερών», και όχι η σταύρωση, θα αποδειχτεί ο συντομότερος δρόμος για τον «ουρανό».
Δημοσιεύθηκε 1/4/2010 στην Ελευθεροτυπία
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου