Υπάρχουν κάτι περίοδοι μεγάλες και μαύρες στην Iστορία. Κάτι περίοδοι που τα κινήματα δεν αντικρύζουν τις ηγεσίες που θα ήθελαν, και που ως εκ τούτου ο αυθορμητισμός τους και η ζωντάνια τους, οι πραγματικές μάχες που δίνουν οι άνθρωποι της δουλειάς, πνίγονται στο αίμα του συνειδητού ρεφορμισμού. Απ'την άλλη όμως μεριά, σ΄αυτές τις περιόδους, οι καλλιτέχνες αναλαμβάνουν να παίξουν τον ιδεολογικό κριτή των ηγεσιών, διαφυλάττοντας και διασώζοντας στο έργο τους, τις πεθαμένες αξίες της Αριστεράς.
Μία τέτοια περίοδος μεγάλης διάρκειας ήρθε τον 20ο αιώνα με την επικράτηση του σταλινισμού στη Σοβιετική Ένωση και τη συμμόρφωση στις επιταγές της γραφειοκρατίας από τα ΚΚ ανά τον κόσμο. Ιστορικός νεκροθάφτης της εργατικής τάξης στην ΕΣΣΔ, της Κινεζικής Επανάστασης το ΄27, της Ισπανικής το ΄36, του ελληνικού (΄46-΄49) και μιας σειράς άλλων εργατικών κινημάτων στον κόσμο του περασμένου αιώνα. Τα κινήματα αυτά ήταν μέσω των καταδικαστικών αποφάσεων των ΚΚ δεμένα με την ήττα, προτού ένα νέο σοσιαλιστικό ρεύμα και μια άλλη αριστερά άρχιζε να αναδύεται....Ωστόσο, σε όλη αυτήν τη διάρκεια υπήρχαν άνθρωποι και ρεύματα που διαφοροποιούνταν. Ανθρωποι που σίγουρα, αν και όχι κομμουνιστές, ήταν παρόλαυτά πολύ πιο Αριστεροί από τους "κομμουνιστές" της εποχής τους. Ο λόγος : ότι διατήρησαν στο κέντρο του προβληματισμού τους το ανθρώπινο, μια στοιχειώδη και πηγαία ανθρωπιά που, όντας πολύ πιο κοντά στο κέντρο της μαρξιστικής ανάλυσης απ΄ό,τι τα διάφορα ΚΚ, μπορούσαν πάντοτε να διατηρούν αναμμένη τη φλόγα της αμφιβολίας για το κατά πόσο η πολιτική των σταλινικών κομμάτων εξυπηρετούσε τα συμφέροντα της εργατικής τάξης στην υλική πραγματικότητα, και κατά προέκταση της ανθρωπότητας στην ιδεατή πραγματικότητα που βρίσκεται υπό ανέγερση.
Ένα παράδειγμα είναι ο Χατζιδάκις. Κατηγορήθηκε πολλές φορές ως δεξιός, ωστόσο ο ίδιος είχε μια διαφορετική αντίληψη, μάλλον, για την πολιτική : ο ίδιος ισχυριζόταν ότι η εξουσία που σκότωνε Εβραίους και Πολωνούς στο Β΄ Παγκόσμιο, με την εξουσία που σκότωνε βιετναμέζους και αυτήν που εισέβαλε στην Τσεχία σκοτώνοντας τσέχους διαδηλωτές, ήταν πάνω κάτω η ίδια. Συμφωνούμε, απ΄την άποψη ότι σίγουρα δεν ήταν η εξουσία της εργατικής τάξης. "Τα παιδιά κάτω στον κάμπο που κυνηγάνε τους αστούς", κατά συνέπεια, μου φαίνεται πως είναι ένα πολύ πιο μαρξιστικά συνεπές συλλογικό υποκείμενο. Ο Χατζιδάκις αρνήθηκε να μεταβεί στο ρεφορμιστικό πεδίο της μεταφυσικής ταξικής πάλης, όπου εχθροί είναι μεν οι αστοί, στα λόγια τουλάχιστον, υποκείμενο όμως το σταλινικό ΚΚόμμα, αποκλείοντας έτσι τους ανθρώπους απο τους ίδιους τους αγώνες τους. Τι κι αν κάποτε λέγαμε ότι η "απελευθέρωση της εργατικής τάξης, ιστορικά, είναι έργο της ίδιας";
Στο σημείο αυτό αξίζει να ξεκαθαρίσουμε ότι οι πολιτικές των γραφειοκρατών καμμία σχέση δεν είχαν με την πολιτική των μπολσεβίκων και του Λένιν : η νικηφόρα επανάσταση του '17 ζωντάνεψε - για λίγο μονάχα - ένα εργατικό κράτος, όπου καταργούνταν η ατομική ιδιοκτησία, όπου η ομοφυλοφιλία έπαυε να είναι ποινικό αδίκημα και που η νομιμοποίηση των εκτρώσεων ήδη από το 1920 αποτέλεσαν παγκόσμια πρωτοπορία. Ένα κράτος, που ότι αποφάσεις κι αν έπαιρνε, συνυπολογίζοντας πάντα τις αρνητικές συνθήκες της συγκυρίας, στο κέντρο του είχε τα συμφέροντα της εργατικής τάξης ειδικά, τον άνθρωπο γενικά, κι έκανε τα πάντα για να μην παρεκκλίνει του στόχου. Τα παιδιά 12 χρονών και άνω, συναποφάσιζαν για τα ζητήματα τους στα σχολεία με τους καθηγητές, μέσω των οργάνων δημοκρατικού ελέγχου, ενώ ο Μαγιακόφσκυ μπορούσε να διακηρύττει ότι "πινέλα μας είναι οι δρόμοι, κι οι πλατείες οι παλέτες μας".
Αντίθετα, στη σταλινική σοβιετική ένωση η ατομική και κρατική ιδιοκτησία κυριαρχούσαν, η ομοφυλοφιλία και οι εκτρώσεις ήταν πάλι παράνομες. Για το ρόλο των παιδιών στα σχολεία, αρκεί κανείς να δει τον "Πρώτο Δάσκαλο"(Pervyy uchitei, Soviet Union, 1966) που δείχνει πως ο απελπισμένος, διορισμένος από το κόμμα δάσκαλος, προσπαθεί να στήσει σχολείο σε μια περιοχή κάπου στην Κιργιλία το '23, προσπαθώντας ταυτόχρονα να ανιχνεύσει και να συντρίψει "καπιταλιστικούς σπόρους" μεταξύ των μαθητών. Τέλος, η καλλιτεχνική δημιουργία για την οποία μιλούσε ο Μαγιακόφσκυ, είχε υποκατασταθεί από το "σοσιαλιστικό ρεαλισμό", το επίσημο καλλιτεχνικό ρεύμα της ΕΣΣΔ.
Με ποια απαίτηση, ο Χατζιδάκις θα υμνήσει τη σοβιετία, όταν οι ομοφυλόφιλοι δούλευαν στα καταναγκαστικά έργα κάτω απ'την ταμπέλα "ΕΔΩ ΘΑ ΓΙΝΕΤΕ ΑΝΤΡΕΣ"; Τα παιδιά, συμβολίζοντας κάθετι το βιώσιμο, τη ζωντάνια, τη φαντασία, την ανεμελιά, αναλάμβαναν να αποκεφαλίσουν αστούς πολύ αποτελεσματικότερα από το Στάλιν.
Η ίδια αντίθεση μεταξύ ζωής και θανάτου βλέπουμε να ξεπροβάλει και στο έργο του Θεοδωράκη. Οι στίχοι του Παναγούλη στο "πάλης ξεκίνημα", απ'αυτήν την άποψη, είναι χαρακτηριστικοί : "λουλούδι φωτιάς/ βγαίνει στους τάφους/ μήνυμα στέλνουν οι πρώτοι νεκροί/ απάντηση θα πάρουν/ ενότητα κι αγώνα/ για να βρουν ανάπαυση οι πρώτοι νεκροί". Ποιοι θ'αγωνιστούν ; Μα φυσικά, οι ζωντανοί. "Οι πραγματικοί, ζωντανοί δραστήριοι άνθρωποι", για τους οποίους μιλά σε ένα ποιο αφηρημένο επίπεδο και ο Μαρξ, μέσα και διαμέσου της διαλεκτικής του Χέγκελ, προτού τους συγκεκριμενοποιήσει ως τους εργάτες.
Τα παιδιά, στο ίδιο συμβολικό επίπεδο, είναι αυτά που γράφουν "ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ" στους τοίχους, στους στίχους του Λοϊζου, ενώ το ίδιο σχήμα είχε χρησιμοποιήσει κι ο Ρίτσος, με μεγαλύτερη καρτερικότητα, στις φιγούρες της γριας ( αστικής τάξης) και του νέου στη "Σονάτα του σεληνόφωτος". Ο ίδιος Ρίτσος, προβληματίζεται βαθυά σε μια συλλογή ποιημάτων του Ναζίμ Χικμέτ, την οποία και προλόγιζε στα ελληνικά, για τον τρόπο με τον οποίο ο Χικμέτ κατάφερνε να εγείρει το αίσθημα της δικαιοσύνης και ιερότητας του αγώνα, ξεφεύγοντας από την πολιτική-κομμουνιστική σκοπιά, και μεταβαίνοντας ( συγχρονίζοντας παράλληλα και το πολιτικό) σε μια πανανθρώπινη κατάθεση ψυχής.
Τέλος, ο Σαββόπουλος του Φορτηγού (1965), έχει ήδη μεταβεί σε ένα άλλο επίπεδο προβληματικής : ο Φο μι τσιν, ο πρωταγωνιστής του "Βιετνάμ γιε γιε", επαναστάτης, κρύβεται μέσα στα ποτάμια, αναπνέοντας με φυσοκάλαμο και παλεύει για την απελευθέρωση του λαού του Βιετνάμ. Ωστόσο, αν δεν είχε να φροντίσει για τα παιδιά που πέθαιναν της πείνας, θα είχε όλο το χρόνο να πάει μια βόλτα με το κορίτσι του στο δάσος. "Στη συγκέντρωση της ΕΦΕΕ", δέκα χρόνια μετά, δέκα χρόνια κομμάτια, μας μιλάει για κάποια που έφεγγε στη μέση όλου του κόσμου, όντας κατακόκκινη νιφάδα σε γιορτή. Το πολιτικό τραγούδι είχε ήδη αρχίσει να αλλάζει, από αυτή τη νέα γενιά, τη γενιά του Πολυτεχνείου, που μπορούσε να μιλάει για την εξέγερση και τον έρωτα ταυτόχρονα. Ο έρωτας ήταν αυτό που έλειπε από τα προηγούμενα κινήματα, αυτό είχαν διδαχθεί οι νέοι. Οι "παρανοϊκές παρτούζες" που προέτασσε αργότερα στους κνίτες ο Άσιμος, συμβολίζουν μια βαθυά ενότητα σε αντίθεση με το σεχταρισμό των κνιτών που αντιλαμβανόταν ο ίδιος, στολισμένη με τη μορφή της κοινωνικής απόγνωσης.
Και τώρα, βγαίνοντας στους δρόμους και μιλώντας με κόσμο, βλέπουμε ότι η (αυτοπροσδιοριζόμενη ως) γενιά του Πολυτεχνείου, επαφύεται στους νέους. "Εσείς μπορείτε να τα αλλάξετε όλα", "εμείς να τι κάναμε στη χώρα" μπλα μπλα. Η ενότητα στους νέους, όμως, δεν είναι καθόλου δεδομένη : κι οι νέοι, όπως και κάθε άλλη κοινωνική ομάδα στον καπιταλισμό, ενέχει μέσα της ασυμφιλίωτες και αξεδιάλυτες ταξικές αντιθέσεις. Εμείς, ως "νέοι", αλλά κυρίως ως επαναστάτες, θα παλεύουμε μαζί με το σύνολο των εργατών, για την ανατροπή αυτού του Μνημονίου αλλά και για την επικράτηση του σοσιαλισμού. Αυτός είναι ο ιστορικός μας ρόλος.
Κι όταν οι φουρτούνες κοπάσουν και μια νέα τάξη έχει πια παγιωθεί, θα μπορούμε να τραγουδάμε όλοι μαζί, γύρω από φωτιές, γέροι ίσως πια, παλιά καλά τραγούδια. Επιστρέφω στο κόμμα μου.
Εγκώμιο στον κομμουνισμό
Είναι λογικός, καθένας τον καταλαβαίνει. Ειν' εύκολος.
Μια και δεν είσαι εκμεταλλευτής, μπορείς να τον συλλάβεις.
Είναι καλός για σένα, μάθαινε γι' αυτόν.
Οι ηλίθιοι ηλίθιο τον αποκαλούνε, και οι βρωμεροί τον λένε βρωμερό.
Αυτός είναι ενάντια στη βρωμιά και την ηλιθιότητα.
Οι εκμεταλλευτές έγκλημα τον ονοματίζουν.
Αλλά εμείς ξέρουμε:
Είναι το τέλος κάθε εγκλήματος.
Δεν είναι παραφροσύνη, μα
Το τέλος της παραφροσύνης.
Δεν είναι χάος
Μα η τάξη.
Είναι το απλό
Που είναι δύσκολο να γίνει.
Μπέρτολτ Μπρεχτ
Από: http://presunt0s.blogspot.com/2010/10/20.html
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου