Tο Φινλανδικό θαύμα στην Παιδεία.

Δεκαετίες ολόκληρες αιωρείται στην ελληνική (και όχι μόνο) κοινή γνώμη η ακαθόριστη άποψη ότι στη Σκανδιναβία η εκπαίδευση είναι πολύ καλή. Όταν όμως άρχισαν να δημοσιοποιούνται ευρύτερα τα αποτελέσματα του προγράμματος PISA (Programme for International Student Assessment - Πρόγραμμα Διεθνούς Αξιολόγησης των Σπουδαστών) κατά τη διάρκεια της τρέχουσας δεκαετίας, το όνομα της Φινλανδίας βρέθηκε στα χείλη αλλά και τις γραφίδες πολλών.

Oι εντυπωσιακές επιδόσεις των Φιλανδών μαθητών και φοιτητών προκάλεσαν αίσθηση σε όλο τον ανεπτυγμένο κόσμο και δικαιολογημένα έστρεψαν την προσοχή στο εκπαιδευτικό σύστημα της «Xώρας των Χιλίων Λιμνών». Πόσο μάλλον που οι ανά τριετία έρευνες του προγράμματος PISA διενεργούνται από τον OOΣA σε σαράντα ανεπτυγμένες χώρες, σε 15χρονους μαθητές και με πολύ μεγάλα δείγματα (π.χ. στη Φινλανδία εξετάστηκαν 6.235 μαθητές από 197 σχολεία), οπότε είναι κανείς βέβαιος ότι δεν έχουμε να κάνουμε με τα αποτελέσματα κάποιας τρέχουσας δημοσκόπησης, αλλά με σοβαρή επιστημονική έρευνα.

Τάξεις - Κοινωνικές κυψέλες
H Φινλανδία έχει εννιάχρονη υποχρεωτική εκπαίδευση, όπως και η Ελλάδα. Oι αρχές όμως που διαπερνούν τη φινλανδική εκπαιδευτική αντίληψη διαφέρουν ριζικά. Βασίζονται στις παιδαγωγικές αρχές του Γάλλου Σελεστίν Φρενέ - να μαθαίνουν τα παιδιά κάνοντας πράγματα μέσα σε πλαίσιο κοινότητας. Στην πράξη αυτό μεταφράζεται στο ότι από την πρώτη κιόλας τάξη του Δημοτικού οι μικροί μαθητές συμμετέχουν σε πληθώρα δραστηριοτήτων της καθημερινής ζωής.

Χρησιμοποιούν ελάχιστα βιβλία, δεν ενθαρρύνεται καθόλου η παθητική απομνημόνευση, δεν απαιτείται από τα παιδιά να είναι καρφωμένα στο θρανίο. Μπορούν να περιφέρονται στην τάξη, να ζητούν πληροφορίες από τον δάσκαλο, να συνεργάζονται με τους συμμαθητές τους. Υπό την καθοδήγηση του δασκάλου τα παιδιά αποφασίζουν τι θα κάνουν κάθε εβδομάδα και υλοποιούν μόνα τους, με τους δικούς τους ρυθμούς, τα καθήκοντα που αυτά αποφάσισαν.

Δεν κάνουν απλώς πάμπολλες εκδρομές εκτός σχολείου σε χώρους διαφόρων δραστηριοτήτων αλλά και εναλλάσσονται σε ομάδες που συμμετέχουν σε όλες ανεξαιρέτως τις δουλειές που σχετίζονται με το σχολείο: βοηθούν στην κουζίνα, τακτοποιούν βιβλία στη βιβλιοθήκη, φροντίζουν τα λουλούδια και τα φυτά που υπάρχουν στη σχολική αυλή, συμμετέχουν στον διαχωρισμό για ανακύκλωση των απορριμμάτων του σχολείου...
Μάλιστα στις δραστηριότητες αυτές τα παιδιά δεν καθοδηγούνται από τους δασκάλους τους, αλλά από το μη εκπαιδευτικό προσωπικό του σχολείου: μαγείρους, κηπουρούς, καθαρίστριες, γραμματέα... Έτσι τα παιδιά αναπτύσσουν αισθήματα σεβασμού προς τη δουλειά όχι μόνο των δασκάλων τους, αλλά και όλων των εργαζομένων.

«H ευθύνη για την εκπαίδευση των παιδιών μοιράζεται εξίσου σε όλους και αποφεύγονται μη αναγκαίες ιεραρχικές δομές μεταξύ του προσωπικού», σημειώνει χαρακτηριστικά φυλλάδιο του φινλανδικού υπουργείου Εξωτερικών που αναφέρεται στο θέμα, παρουσιάζοντας τη νοοτροπία που διαπερνά αυτή την πολιτική.

Στην υπηρεσία όλων
Tα φινλανδικά σχολεία βρίσκονται εξαρχής στην υπηρεσία των πολιτών. Μορφώνουν τα παιδιά, αλλά διευκολύνουν και τους γονείς. Είναι φυσικά δημόσια σχεδόν στην ολότητά τους. Χρηματοδοτούνται από τους δήμους ή το κράτος. Είναι ολοήμερα, εφοδιασμένα με παιδότοπους, παιδικές χαρές και φυσικά το αναγκαίο προσωπικό για την επίβλεψη των παιδιών μέχρι να γυρίσουν οι γονείς από την εργασία τους και να τα πάρουν σπίτι. Όλα ανεξαιρέτως τα σχολεία (συμπεριλαμβανομένου του αντίστοιχου Λυκείου) της Φινλανδίας παρέχουν δωρεάν ζεστό φαγητό το μεσημέρι στους μαθητές. Δωρεάν είναι και όλα τα βασικά υλικά για την εκπαίδευση (βιβλία, τετράδια, μολύβια κ.λπ.), ενώ δωρεάν γίνεται και η μεταφορά στο σχολείο όλων των παιδιών που ζουν μακριά ή παρουσιάζουν κινητικά προβλήματα.

Tα φινλανδικά σχολεία είναι επίσης ανοιχτά στην τοπική κοινωνία. Oι γονείς είναι ευπρόσδεκτοι στις σχολικές δραστηριότητες που μπορούν να βοηθήσουν με τις γνώσεις ή την τέχνη τους - ένας πατέρας δημοσιογράφος π.χ. μπορεί να πάει στο εργαστήριο που τα παιδιά φτιάχνουν ανά ομάδα το δικό τους περιοδικό και να τους πει πώς να το κάνουν καλύτερο ή μία μητέρα που γνωρίζει ραπτική, πλέξιμο ή κέντημα είναι καλοδεχούμενη στην αντίστοιχη ομάδα για να δείξει στα παιδιά πώς να ράβουν, να πλέκουν ή να κεντούν.

Oι τοπικές αρχές είναι επίσης υποχρεωμένες να παράσχουν τη βασική εκπαίδευση ακόμη και στα παιδιά που λόγω βαριάς ασθένειας ή αναπηρίας δεν μπορούν να πάνε στα κανονικά γενικά σχολεία, ακόμη και αν χρειάζεται να τους στείλουν δάσκαλο στο σπίτι.

Δρόμοι διαρκώς ανοιχτοί
Μετά την εννιάχρονη υποχρεωτική βασική εκπαίδευση, περίπου οι μισοί μαθητές κατευθύνονται στο Λύκειο και άλλοι τόσοι στα επαγγελματικά σχολεία. Μόλις το 6% των Φιλανδών μαθητών σταματάει την εκπαίδευσή του με την ολοκλήρωση της φοίτησης στο εννιάχρονο σχολείο γενικής παιδείας. Ούτε και τρέχουν όμως όλοι στο Γενικό Λύκειο, όπως εδώ. Mόνο οι μισοί.

Στη βασική και μέση εκπαίδευση οι Φιλανδοί δίνουν εξαιρετική έμφαση στις γλώσσες, με την πρώτη ξένη γλώσσα να διδάσκεται υποχρεωτικά από την τρίτη Δημοτικού και τη δεύτερη από την πρώτη Γυμνασίου το αργότερο. Μέχρι να τελειώσουν το Λύκειο, όσοι μαθητές θέλουν μπορούν να έχουν μάθει έως και έξι(!) γλώσσες.

Oσο για τα παιδιά μεταναστών, αρκεί να μπορούν να σχηματίσουν μια μικρή, ολιγομελή ομάδα και ο δήμος, με δικά του φυσικά έξοδα, είναι υποχρεωμένος να παρέχει εκπαίδευση και στη γλώσσα τους δύο φορές την εβδομάδα. Στο Ελσίνκι π.χ. όπου υπάρχουν 2.600 παιδιά μεταναστών, τέτοια μαθήματα γίνονται σε περίπου 40 γλώσσες.

Aκόμη μεγαλύτερη προσοχή δίνουν οι Φιλανδοί σε θέματα θρησκείας. Αρκεί να υπάρξουν τρία και μόνο παιδιά σε μία τάξη από κάποια θρησκεία για να διδάσκονται το μάθημα των Θρησκευτικών στη θρησκεία τους και αποκλειστικά σε αυτήν. Θρησκευτικά δεν διδάσκονται επίσης καθόλου στα παιδιά που οι γονείς τους δεν το επιθυμούν. Tα παιδιά αυτά διδάσκονται Ηθική και Διαπροσωπικές Σχέσεις όλα τα χρόνια της βασικής και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

«Εκτόπισαν» την ιδιωτική εκπαίδευση

H τριτοβάθμια εκπαίδευση χωρίζεται σε Πανεπιστήμια και Πολυτεχνεία. Καθώς ο αριθμός των υποψηφίων υπερβαίνει τις θέσεις σε αυτά, το κάθε AEI επιλέγει τους φοιτητές που θα δεχθεί είτε μόνο με τους βαθμούς του Λυκείου είτε με συνδυασμό βαθμών Λυκείου και επιμέρους εισαγωγικών εξετάσεων για το συγκεκριμένο Πανεπιστήμιο ή Πολυτεχνείο. H εθνική στρατηγική της Φινλανδίας πάντως συνίσταται στο να προσφέρει τη δυνατότητα ανώτατης εκπαίδευσης στα δύο τρίτα της κάθε ηλικιακής ομάδας. Tα AEI παραμένουν ανοιχτά και για παιδιά που έχουν στραφεί στα επαγγελματικά Λύκεια, μέσα από κάποιες διαδικασίες. Tο τελικό αποτέλεσμα όλων αυτών είναι, όπως με εμφανή υπερηφάνεια τονίζει το φινλανδικό υπουργείο Εξωτερικών, ότι «χάρη στην υψηλή ποιότητα του σχολικού συστήματος γενικής παιδείας του δημόσιου τομέα, η Φινλανδία δεν έχει εμπορική αγορά στη βασική εκπαίδευση, ενώ και στα άλλα επίπεδα και στους άλλους τομείς η εμπορική παροχή εκπαίδευσης είναι σχετικά μικρή συγκρινόμενη με πολλές άλλες δυτικές χώρες». Προφανώς καθόλου δεν αρέσουν στον OOΣA, προπύργιο του νεοφιλελεύθερου δογματισμού, ούτε τα συμπεράσματα των Φιλανδών ούτε τα επιτεύγματα της δημόσιας εκπαίδευσης της Φινλανδίας, την υπεροχή των οποίων αναγκάζεται να πιστοποιεί ο ίδιος ο OOΣA!
http://www.imerisia.gr/article.asp?catid=12333&subid=2&tag=9563&pubid=9625103