Τρία χρόνια μετά τον τερματισμό του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, ένας νέος καθηγητής του ΜΙΤ δημοσίευε ένα βιβλίο με τίτλο «Θεμέλια της Οικονομικής Ανάλυσης». Η μαθηματική προσέγγιση στα οικονομικά που πρότεινε σήμανε μια επανάσταση για τον κλάδο. Και ο συγγραφέας του, Πολ Σάμιουελσον, κέρδισε πολλά βραβεία και τιμές, με αποκορύφωμα το Νόμπελ Οικονομικών το 1970. Ο Πολ Σάμιουελσον πέθανε την Κυριακή σε ηλικία 94 ετών.
Η επιρροή που άσκησε υπήρξε πολύ μεγάλη, αν και οι επιπτώσεις της μαθηματικοποίησης των οικονομικών ήταν μάλλον μικτές. Το μειονέκτημα ήταν πως ο μαθηματικός συντελεστής απέκτησε τέτοια ισχύ στην καθοδήγηση των προγραμμάτων οικονομικών των αμερικανικών πανεπιστημίων που όλοι όσοι επιτυγχάνουν να συλλάβουν την ουσία κάποιων οικονομικών εννοιών για να εξηγήσουν στη βάση αυτών ανθρώπινες συμπεριφορές χάνουν έδαφος σε σχέση με τους μαθηματικούς...Το πλεονέκτημα ήταν ότι ο Σάμιουελσον χρησιμοποίησε σε ορισμένες περιπτώσεις τα μαθηματικά για να δώσει απαντήσεις σε ζητήματα που δεν είχαν επιλυθεί σε θεωρητικό επίπεδο επί δεκαετίες. Όπως δήλωσε ο επίσης βραβευμένος με Νόμπελ Ρόμπερτ Λούκας του πανεπιστημίου του Σικάγο σε συνέντευξή του το 1982, «παραλάμβανε τους ακατανόητους λεκτικούς διαξιφισμούς που συνεχίζονταν και έθετε τέλος. Διατύπωνε το ζήτημα κατά τρόπο όπου το ερώτημα μπορούσε να απαντηθεί και έδινε την απάντηση».
Για παράδειγμα ο Σουηδός οικονομολόγος Μπερτίλ Ολίν υποστήριζε ότι το διεθνές εμπόριο τείνει να εξισώσει τις τιμές των συντελεστών παραγωγής. Το εμπόριο μεταξύ της Ινδίας και των Ηνωμένων Πολιτειών, για παράδειγμα, θα έτεινε να μειώσει τις διαφορές των εργατικών αμοιβών ανάμεσα στις δύο χώρες. Ο Σάμιουελσον, με χρήση μαθηματικών εργαλείων, έδειξε ποιες συγκεκριμένα είναι οι συνθήκες υπό τις οποίες οι διαφορές εργατικών αμοιβών μπορούν όντως να μηδενιστούν. Πρόκειται για το περίφημο θεώρημα εξίσωσης των τιμών των συντελεστών παραγωγής.
Η συμβολή του Σάμιουελσον περιλαμβάνει θεμελιώδεις καταθέσεις της θεωρίας κατανάλωσης και των οικονομικών της κοινωνικής πρόνοιας, του διεθνούς εμπορίου, της χρηματοοικονομικής θεωρίας, της θεωρίας του κεφαλαίου και της μακροοικονομίας.
Στη χρηματοοικονομική θεωρία με την οποία άρχισε να ασχολείται σε ηλικία 50 ετών, ο Σάμιουελσον έκανε τα πρώτα στάδια της θεωρητικής επεξεργασίας που έδειξε ότι με σωστές προβλέψεις οι τιμές των προθεσμιακών συμβολαίων έχουν τυχαία διακύμανση.
Οι οικονομολόγοι για πολύ καιρό πίστευαν πως υπάρχουν αγαθά που είναι δύσκολη η παραγωγή τους από τον ιδιωτικό τομέα επειδή υπάρχουν εμπόδια στην επιβολή του κόστους τους σε εκείνους που επωφελούνται από αυτά. Ένα από τα καλύτερα παραδείγματα αυτού του τύπου αγαθού είναι η εθνική άμυνα. Ο Σάμιουελσον, σε άρθρό του στην Επιθεώρηση Οικονομικών και Στατιστικής του 1954, έδωσε έναν αυστηρό ορισμό του δημόσιου αγαθού που αποτελεί ακόμα τον κανόνα στη βιβλιογραφία.
«Ας γράψουν εκείνοι τους νόμους του έθνους αν εγώ μπορώ να αναλάβω τα διδακτικά του εγχειρίδια», είχε πει κάποτε σε ομιλία του στο Πανεπιστήμιο Τρίνιτι του Τέξας.
Από το 1948 ο ίδιος αναθεωρούσε το ευρύτατα διαβασμένο βιβλίο του ‘Οικονομικά’ κάθε τρία χρόνια. Μια από τις καλύτερες και πιο εύστοχες φράσεις της έκδοσης του 1970 ήταν το σχόλιο του για μια πρόταση περί αύξησης του ελάχιστου ωρομισθίου από το επίπεδο του 1,45 δολαρίου την ώρα, όπως ίσχυε τότε, στα 2: «Τι όφελος υπάρχει στο να γνωρίζει ένας νεαρός μαύρος ότι ένας εργοδότης πρέπει να τον πληρώσει 2 δολάρια την ώρα αν το γεγονός ότι πρέπει να πληρωθεί αυτό το ποσό τον εμποδίζει να εργαστεί;».
Ήσαν κάτι τέτοια σχόλια που είχαν προκαλέσει την οργή της αριστεράς. Κι όμως ο Σάμιουελσον ήταν ένας φιλελεύθερος κεϋνσιανός, και ο πλέον γνωστός αντίπαλος του ύστερου φιλελεύθερου μονεταριστή Μίλτον Φρίντμαν. Οι δύο άνδρες εκτιμούσαν ο ένας τον άλλον αλλά ήταν ο Φρίντμαν που άσκησε, συν τω χρόνω, διανοητική επιρροή στον Σάμιουελσον. Με τον καιρό ο Σάμιουελσον ήρθε πιο κοντά στις θέσεις του Φρίντμαν, ιδίως σε ό,τι αφορούσε τη νομισματική πολιτική.
Για παράδειγμα στην έκδοση του βιβλίου του του 1948, ο Σάμιουελσον έγραφε απαξιωτικά: «Ελάχιστοι οικονομολόγοι θεωρούμε τη νομισματική πολιτική της Ομοσπονδιακής Τράπεζας ως πανάκεια για τον έλεγχο του οικονομικού κύκλου». Αλλά στην έκδοση του 1967 έγραφε ότι η νομισματική πολιτική έχει «σημαντικές επιπτώσεις» στις συνολικές δαπάνες. Και στην έκδοση του 1985, ο Σάμιουελσον και ο συν-συγγραφέας του Γουϊλλιαμ Νόρτναους του Γέιλ έγραφαν ότι «το χρήμα αποτελεί το πιο ισχυρό και χρήσιμο εργαλείο που έχουν οι μακροοικονομολόγοι σχεδιαστές πολιτικής» και πως η Ομοσπονδιακή Τράπεζα «αποτελεί τον πιο σημαντικό παράγοντα» στην άσκηση πολιτικής.
Ο Πολ Σάμιουελσον άρχισε να διδάσκει στο περίφημο ΜΙΤ το 1940, όταν ήταν ακόμη μόλις 26 χρόνων και έμεινε εκεί δημοσιεύοντας ένα άρθρο κάθε μήνα για 50 χρόνια. Εκτός από το βραβείο Νόμπελ, το 1947 του απονεμήθηκε και το βραβείο John Bates Clark, με το οποίο τιμάται η πιο εξέχουσα δουλειά οικονομολόγου κάτω των 40 ετών. Το 1961 υπήρξε πρόεδρος της Αμερικανικής Οικονομικής Ένωσης.
Ο Σάμιουελσον, όπως και ο Μίλτον Φρίντμαν, είχε μια τακτική στήλη στο Newsweek από το 1966 ως το 1989. Σε αντίθεση με τον Φρίντμαν όμως, ο Σάμιουελσον δεν έτρεφε καμιά παθιασμένη πίστη στην αξία των ελεύθερων αγορών ή, αντιστρόφως, της κρατικής παρέμβασης στις αγορές. Τον ενδιέφεραν περισσότερο οι θεωρητικές επεξεργασίες για κατάθεση νέων αποδείξεων, η επίδειξη τεχνικών ικανοτήτων, η ανατροπή μιας έξυπνης πρότασης, η καλύτερη κατανόηση του κόσμου.
Sofokleous10.gr
Η επιρροή που άσκησε υπήρξε πολύ μεγάλη, αν και οι επιπτώσεις της μαθηματικοποίησης των οικονομικών ήταν μάλλον μικτές. Το μειονέκτημα ήταν πως ο μαθηματικός συντελεστής απέκτησε τέτοια ισχύ στην καθοδήγηση των προγραμμάτων οικονομικών των αμερικανικών πανεπιστημίων που όλοι όσοι επιτυγχάνουν να συλλάβουν την ουσία κάποιων οικονομικών εννοιών για να εξηγήσουν στη βάση αυτών ανθρώπινες συμπεριφορές χάνουν έδαφος σε σχέση με τους μαθηματικούς...Το πλεονέκτημα ήταν ότι ο Σάμιουελσον χρησιμοποίησε σε ορισμένες περιπτώσεις τα μαθηματικά για να δώσει απαντήσεις σε ζητήματα που δεν είχαν επιλυθεί σε θεωρητικό επίπεδο επί δεκαετίες. Όπως δήλωσε ο επίσης βραβευμένος με Νόμπελ Ρόμπερτ Λούκας του πανεπιστημίου του Σικάγο σε συνέντευξή του το 1982, «παραλάμβανε τους ακατανόητους λεκτικούς διαξιφισμούς που συνεχίζονταν και έθετε τέλος. Διατύπωνε το ζήτημα κατά τρόπο όπου το ερώτημα μπορούσε να απαντηθεί και έδινε την απάντηση».
Για παράδειγμα ο Σουηδός οικονομολόγος Μπερτίλ Ολίν υποστήριζε ότι το διεθνές εμπόριο τείνει να εξισώσει τις τιμές των συντελεστών παραγωγής. Το εμπόριο μεταξύ της Ινδίας και των Ηνωμένων Πολιτειών, για παράδειγμα, θα έτεινε να μειώσει τις διαφορές των εργατικών αμοιβών ανάμεσα στις δύο χώρες. Ο Σάμιουελσον, με χρήση μαθηματικών εργαλείων, έδειξε ποιες συγκεκριμένα είναι οι συνθήκες υπό τις οποίες οι διαφορές εργατικών αμοιβών μπορούν όντως να μηδενιστούν. Πρόκειται για το περίφημο θεώρημα εξίσωσης των τιμών των συντελεστών παραγωγής.
Η συμβολή του Σάμιουελσον περιλαμβάνει θεμελιώδεις καταθέσεις της θεωρίας κατανάλωσης και των οικονομικών της κοινωνικής πρόνοιας, του διεθνούς εμπορίου, της χρηματοοικονομικής θεωρίας, της θεωρίας του κεφαλαίου και της μακροοικονομίας.
Στη χρηματοοικονομική θεωρία με την οποία άρχισε να ασχολείται σε ηλικία 50 ετών, ο Σάμιουελσον έκανε τα πρώτα στάδια της θεωρητικής επεξεργασίας που έδειξε ότι με σωστές προβλέψεις οι τιμές των προθεσμιακών συμβολαίων έχουν τυχαία διακύμανση.
Οι οικονομολόγοι για πολύ καιρό πίστευαν πως υπάρχουν αγαθά που είναι δύσκολη η παραγωγή τους από τον ιδιωτικό τομέα επειδή υπάρχουν εμπόδια στην επιβολή του κόστους τους σε εκείνους που επωφελούνται από αυτά. Ένα από τα καλύτερα παραδείγματα αυτού του τύπου αγαθού είναι η εθνική άμυνα. Ο Σάμιουελσον, σε άρθρό του στην Επιθεώρηση Οικονομικών και Στατιστικής του 1954, έδωσε έναν αυστηρό ορισμό του δημόσιου αγαθού που αποτελεί ακόμα τον κανόνα στη βιβλιογραφία.
«Ας γράψουν εκείνοι τους νόμους του έθνους αν εγώ μπορώ να αναλάβω τα διδακτικά του εγχειρίδια», είχε πει κάποτε σε ομιλία του στο Πανεπιστήμιο Τρίνιτι του Τέξας.
Από το 1948 ο ίδιος αναθεωρούσε το ευρύτατα διαβασμένο βιβλίο του ‘Οικονομικά’ κάθε τρία χρόνια. Μια από τις καλύτερες και πιο εύστοχες φράσεις της έκδοσης του 1970 ήταν το σχόλιο του για μια πρόταση περί αύξησης του ελάχιστου ωρομισθίου από το επίπεδο του 1,45 δολαρίου την ώρα, όπως ίσχυε τότε, στα 2: «Τι όφελος υπάρχει στο να γνωρίζει ένας νεαρός μαύρος ότι ένας εργοδότης πρέπει να τον πληρώσει 2 δολάρια την ώρα αν το γεγονός ότι πρέπει να πληρωθεί αυτό το ποσό τον εμποδίζει να εργαστεί;».
Ήσαν κάτι τέτοια σχόλια που είχαν προκαλέσει την οργή της αριστεράς. Κι όμως ο Σάμιουελσον ήταν ένας φιλελεύθερος κεϋνσιανός, και ο πλέον γνωστός αντίπαλος του ύστερου φιλελεύθερου μονεταριστή Μίλτον Φρίντμαν. Οι δύο άνδρες εκτιμούσαν ο ένας τον άλλον αλλά ήταν ο Φρίντμαν που άσκησε, συν τω χρόνω, διανοητική επιρροή στον Σάμιουελσον. Με τον καιρό ο Σάμιουελσον ήρθε πιο κοντά στις θέσεις του Φρίντμαν, ιδίως σε ό,τι αφορούσε τη νομισματική πολιτική.
Για παράδειγμα στην έκδοση του βιβλίου του του 1948, ο Σάμιουελσον έγραφε απαξιωτικά: «Ελάχιστοι οικονομολόγοι θεωρούμε τη νομισματική πολιτική της Ομοσπονδιακής Τράπεζας ως πανάκεια για τον έλεγχο του οικονομικού κύκλου». Αλλά στην έκδοση του 1967 έγραφε ότι η νομισματική πολιτική έχει «σημαντικές επιπτώσεις» στις συνολικές δαπάνες. Και στην έκδοση του 1985, ο Σάμιουελσον και ο συν-συγγραφέας του Γουϊλλιαμ Νόρτναους του Γέιλ έγραφαν ότι «το χρήμα αποτελεί το πιο ισχυρό και χρήσιμο εργαλείο που έχουν οι μακροοικονομολόγοι σχεδιαστές πολιτικής» και πως η Ομοσπονδιακή Τράπεζα «αποτελεί τον πιο σημαντικό παράγοντα» στην άσκηση πολιτικής.
Ο Πολ Σάμιουελσον άρχισε να διδάσκει στο περίφημο ΜΙΤ το 1940, όταν ήταν ακόμη μόλις 26 χρόνων και έμεινε εκεί δημοσιεύοντας ένα άρθρο κάθε μήνα για 50 χρόνια. Εκτός από το βραβείο Νόμπελ, το 1947 του απονεμήθηκε και το βραβείο John Bates Clark, με το οποίο τιμάται η πιο εξέχουσα δουλειά οικονομολόγου κάτω των 40 ετών. Το 1961 υπήρξε πρόεδρος της Αμερικανικής Οικονομικής Ένωσης.
Ο Σάμιουελσον, όπως και ο Μίλτον Φρίντμαν, είχε μια τακτική στήλη στο Newsweek από το 1966 ως το 1989. Σε αντίθεση με τον Φρίντμαν όμως, ο Σάμιουελσον δεν έτρεφε καμιά παθιασμένη πίστη στην αξία των ελεύθερων αγορών ή, αντιστρόφως, της κρατικής παρέμβασης στις αγορές. Τον ενδιέφεραν περισσότερο οι θεωρητικές επεξεργασίες για κατάθεση νέων αποδείξεων, η επίδειξη τεχνικών ικανοτήτων, η ανατροπή μιας έξυπνης πρότασης, η καλύτερη κατανόηση του κόσμου.
Sofokleous10.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου