Με αφορμή το πρόσφατο δημοσίευμα «“Ρουκέτα” από το υπουργείο για τις αυθαιρεσίες στην Κνωσό» (ΠΑΤΡΙΣ, 12/12/2009) επανέρχομαι με μεγαλύτερη οδύνη και αγωνία για το ζήτημα που δυστυχώς αφορά σε όλες τις αρχαιολογικές και παραδοσιακές περιοχές της χώρας.
Ποιους εκπλήττουν οι διαπιστώσεις του Υπουργείου και που βρίσκεται το ‘καινοφανές’ των δηλώσεων του υπουργού; Όλοι γνωρίζουν τη λειτουργικά και αισθητικά απαράδεκτη κατάσταση που επικρατεί στον περιβάλλοντα χώρο της Κνωσού. Πόνος ψυχής είναι το θέαμα της, όπως και τόσων άλλων πολιτιστικών θησαυρών της χώρας που μοιάζουν με διαμάντια πεταμένα σε σκουπιδότοπους. Ποιος σοβαρός άνθρωπος θα υπερασπιζόταν μια ΜΟΝΑΔΙΚΗ παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά που οι τοπικοί διαχειριστές της-άρχοντες και αρχόμενοι- έχουν επιτρέψει να περιέλθει σε τέτοια κατάσταση; Πώς να δεσμευτεί ο οποιοσδήποτε υπουργός όταν είναι γνωστό ότι απουσιάζει παντελώς από το λεξιλόγιο και την πρακτική της κεντρικής και της τοπικής αυτοδιοίκησης η έννοια της διαχείρισης/συντήρησης φυσικών και πολιτιστικών πόρων; Τα παραδείγματα αρχίζουν από το πεζοδρόμιο της γειτονιάς και καταλήγουν στα Ολυμπιακά Έργα και τις προστατευόμενες περιοχές …
Εδώ και χρόνια οι ξένοι επισκέπτες έρχονται με την εικόνα της Μινωϊκής Κνωσού και του Μινωϊκού πολιτισμού αλλά τους υποδέχεται η σύγχρονη Κνωσός και ο σύγχρονος ‘πολιτισμός’. Πολλές φορές έχουν δηλώσει την απογοήτευση τους και την απορία τους γιατί η Ελλάδα ζητά την επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα όταν δεν φροντίζει τους θησαυρούς στην επικράτεια της … Τις συνέπειες της υποβάθμισης των παγκόσμιας εμβέλειας πόρων τις βιώνουν ήδη η Κρήτη και η χώρα: οι πολιτιστικοί προορισμοί δεν προσελκύουν αρκετούς τουρίστες, ιδιαίτερα υψηλών εισοδημάτων, και δεν μπορούν να απαιτήσουν υψηλότερη τιμή εισόδου στους χώρους. Οι τουριστικοί πράκτορες, που καθορίζουν τις ροές του αλλοδαπού τουρισμού, γνωρίζουν αυτή την κατάσταση και κατευθύνουν ανάλογα τους πελάτες τους. Επιπλέον, η υποβάθμιση των πολιτιστικών πόρων προσφέρει έρεισμα σε αιτήματα (ημι)ιδιωτικοποίησης τους. Ο ιδιωτικός τομέας αναλαμβάνει τη διατήρηση, διαχείριση και εκμετάλλευση τους, πρακτική που συνήθως αυξάνει το κόστος επίσκεψης, περιορίζει τη δυνατότητα επίσκεψης από ασθενέστερα οικονομικά στρώματα και τους στερεί την εμπειρία της συλλογικής πολιτιστικής κληρονομιάς τους...Οι απαιτήσεις και τα κριτήρια της UNESCO μας φαίνονται αυστηρά … γιατί εμείς είμαστε χαλαροί! Τα κριτήρια είναι λογικά. Ζητούν τα αυτονόητα και αναγκαία για σωστή διατήρηση των πόρων και τηρούνται από πολλούς πολιτιστικούς προορισμούς ανά την υφήλιο. Όσοι τα τηρούν, κι αυτοί δεν είναι μόνο οι ενταγμένοι στους καταλόγους της UNESCO, απολαμβάνουν τα οφέλη που προσφέρει ένα υψηλής αξίας καλοδιατηρημένο πολιτιστικό προϊόν: διαρκή τοπική ανάπτυξη ακόμα και εν μέσω κρίσεων – διαρκή και σταθερή ζήτηση, υψηλά έσοδα, πλήρη απασχόληση πολλών επιστημονικών και τεχνικών ειδικοτήτων, μεγάλο κύρος, διατήρηση της πολιτισμικής συνέχειας και της τοπικής ταυτότητας. Με άλλα λόγια, απολαμβάνουν τις θετικές επιπτώσεις της αρχικής απόφασης να διατηρήσουν ως κόρην οφθαλμού το σπάνιο, το μοναδικό, το ανεπανάληπτο …
Στην Κνωσό, άρχοντες και αρχόμενοι επί δεκαετίες αποφασίζουν χωρίς σχέδιο αλλά κυρίως χωρίς συναίσθηση της κλιμάκωσης των πιέσεων και των αδιέξοδων που δημιουργούνται. Οι άρχοντες όλων των βαθμίδων διοίκησης από το κεντρικό μέχρι το τοπικό και οι επαΐοντες–ειδικοί επιστήμονες δεν είναι δυνατόν ούτε να επικαλεσθούν άγνοια της σημασίας της Κνωσού, ούτε άγνοια της κατάστασης που σταδιακά δημιουργήθηκε, ούτε άγνοια του πως γίνεται η διαχείριση πολιτιστικών πόρων σε άλλες χώρες. Φυσικά, ενόσω έρχονται επισκέπτες δεν ανησυχούν. Μόνο που οι επισκέπτες έρχονται, παίρνουν αρνητικές εντυπώσεις και δεν επιστρέφουν. Δεν διανοούνται οι άρχοντες ότι οι επισκέπτες θα μπορούσαν να ήταν περισσότεροι, τα έσοδα μεγαλύτερα και η διαφήμιση δωρεάν (η καλή φήμη αρκεί). Όποιος και να φταίει όμως δεν έχει σημασία γιατί είναι…
Καιρός για δράση ΤΩΡΑ γιατί οι αρνητικές συνέπειες των αποφάσεων του μακρινού και κοντινού παρελθόντος (μας) καίνε. Κάποιος πρέπει να βάλει το χέρι στα καυτά κάρβουνα… Ο υπουργός έβαλε το δικό του με τις αποφάσεις του για την Κνωσό. Οι υπόλοιποι έχουν σειρά τώρα.
Η γενναία, και μακροχρόνια άκρως αποδοτική, λύση είναι η εκπόνηση ενός ολοκληρωμένου σχεδίου αποκατάστασης και διαχείρισης του πολιτιστικού συνόλου της Κνωσού με τρία αλληλένδετα σκέλη: πολεοδομικό-χωροταξικό, οικονομικό και διαχειριστικό. Το πολεοδομικό-χωροταξικό σκέλος θα αναθεωρήσει την παρούσα χωρική διάρθρωση με στόχο την ανάδειξη του ιδιαίτερου χαρακτήρα της Κνωσού στον αρχικό περιβάλλοντα χώρο της, στο μέτρο του εφικτού. Με βάση τους κανόνες της επιστήμης και τη νομοθεσία θα ανασχεδιασθούν οι χρήσεις γης και η κυκλοφορία στις ζώνες Α και Β καθώς και η σύνδεση του αρχαιολογικού χώρου με την ευρύτερη περιφέρεια. Μια κλιμάκωση συμβατών χρήσεων, που θα ακολουθούν κανόνες καλής λειτουργίας, θα περιλαμβάνει ήπια ανάπτυξη υπηρεσιών εξυπηρέτησης επισκεπτών και τοπικού πληθυσμού, προώθηση βιολογικής γεωργίας και κτηνοτροφίας, ήπιας αναψυχής, χειροτεχνίας και κατοικίας.
Το οικονομικό σκέλος θα εκτιμήσει το κόστος και τα οφέλη της προτεινόμενης ανάπλασης, τις ανάγκες σε οικονομικούς πόρους και τα διαθέσιμα δημοσιονομικά και οικονομικά εργαλεία που θα στηρίξουν το εγχείρημα. Το κόστος της ανάπλασης θα είναι σίγουρα μεγάλο, αλλά αυτό δεν μπορεί να αποτελέσει δικαιολογία για την καταστροφή του μοναδικού πόρου στον οποίο στηρίζεται η διαρκής ανάπτυξη της περιοχής. Γι’ αυτό απαιτείται να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση σε ισχυρά ανταποδοτικά οφέλη για την τοπική κοινωνία ώστε να συμμορφωθεί, να συνεργαστεί και να επαυξήσει τις προσπάθειες αποκατάστασης της Κνωσού. Η διαθεσιμότητα πόρων δεν συζητιέται. Πόροι υπήρξαν και υπάρχουν τόσοι πολλοί που κατανέμονται χωρίς σχέδιο, στηρίζουν άσκοπες, συχνά θνησιγενείς, δραστηριότητες και αναλώνονται σε πληρωμές προστίμων για παραβιάσεις της Κοινοτικής νομοθεσίας, μεταξύ πολλών άλλων. Οικονομικά και άλλα εργαλεία πολιτικής είναι επίσης γνωστά και χρησιμοποιούνται σε πολλές περιοχές στον κόσμο που προστατεύουν και αξιοποιούν πολιτιστικούς πόρους ήσσονος σημασίας.
Το διαχειριστικό σκέλος αφορά στον ορισμό του Φορέα Διαχείρισης της Κνωσού και στην κατάρτιση Σχεδίου Διαχείρισης της περιοχής που θα εξασφαλίζει την εφαρμογή του πολεοδομικού-χωροταξικού και του οικονομικού σκέλους. Η UNESCO δείχνει το δρόμο υποδεικνύοντας ένα μοντέλο συν-διαχείρισης για τις περιοχές Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Η συν-διαχείριση είναι η σύγχρονη τάση διαχείρισης προστατευόμενων φυσικών και πολιτιστικών περιοχών (και όχι μόνο) που απαιτεί ισόρροπη συμμετοχή εκπροσώπων όλων των συλλογικών φορέων, από το διεθνές μέχρι το τοπικό επίπεδο, που ενεργοποιούνται σε μια περιοχή (ιδιοκτήτες και νομείς γης, δημόσιοι και ιδιωτικοί φορείς, επαγγελματικές και κοινωνικές οργανώσεις, ΜΚΟ, επιστημονική κοινότητα) για λήψη και εφαρμογή αποφάσεων. Το διαχειριστικό σχέδιο καθορίζει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των εμπλεκομένων όπως και κανόνες ορθής πρακτικής και εργαλεία εφαρμογής ανά δραστηριότητα. Με άλλα λόγια, είναι ένα κοινωνικό συμβόλαιο που δεσμεύει τους εμπλεκόμενους φορείς με στόχο το κοινό συμφέρον τους.
Τέλος, είναι αναγκαία η ταυτόχρονη εκπόνηση ενός σχεδίου μετάβασης από την τωρινή αταξία και πολυνομία στην αξιοπρεπή κατάσταση που ταιριάζει στην Κνωσό με λογικό χρονοδιάγραμμα και εξασφάλιση των αναγκαίων πόρων.
Η επιτυχία σχεδίων διατήρησης προστατευόμενων περιοχών εξαρτάται κρίσιμα από την παιδεία και την ενημέρωση των άμεσων διαχειριστών τους, της τοπικής κοινωνίας. Συχνά, οι τοπικοί πληθυσμοί έχουν πλημμελή γνώση ή και πλήρη άγνοια των θησαυρών πάνω στους οποίους πατούν με αποτέλεσμα να μην αξιολογούν τη σημασία τους, να μην αντιλαμβάνονται το όφελος της χρηστής διαχείρισης τους και κυρίως να μην αντιλαμβάνονται ότι είναι θεματοφύλακες μιας παγκόσμιας κληρονομιάς. Στην Ελλάδα σ’ αυτό αναντίρρητα έχουν συντελέσει οι πολιτικές δεκαετιών που προώθησαν αναπτυξιακά μοντέλα μίμησης ξένων προτύπων, φθηνής εμπορευματοποίησης, και μεταπώλησης ξένων προϊόντων αντί για μοντέλα αξιοποίησης των τοπικών θησαυρών και προσφοράς αυθεντικών προϊόντων. Το Κρητικό τοπίο και ο Κρητικός τρόπος ζωής, γεννήματα χιλιετηρίδων μοναδικού συνδυασμού φυσικού και πολιτιστικού πλούτου, είναι μια κληρονομιά που αν την είχαν άλλοι λαοί δεν θα χρειαζόταν ούτε έξωθεν βοήθεια ούτε έξωθεν πρότυπα. Με πολύ λιγότερα ‘προσόντα’ εισπράττουν και ευημερούν εκείνοι, οι φυσικά και πολιτιστικά φτωχότεροι. Γι’ αυτό έχει βαρύνουσα σημασία η παιδεία και η διαρκής επιμόρφωση του τοπικού πληθυσμού και των εμπλεκόμενων φορέων σε δραστηριότητες που αξιοποιούν την πολιτιστική κληρονομιά και παράγουν πολιτισμό …. Μόνο έτσι θα λειτουργήσει σωστά και ουσιαστικά η προϋπόθεση που αναφέρει η UNESCO: «Προϋπόθεση επίσης αποτελεί η συμμετοχή των τοπικών φορέων και της τοπικής κοινωνίας στη χρηστή και βιώσιμη χρήση των μνημείων» (στο δημοσίευμα της 12/12/2009).
Η άρνηση του Υπουργείου να προωθήσει τον φάκελο της Κνωσού στη UNESCO πρέπει να ιδωθεί σαν μια βαρύνουσας σημασίας ένδειξη των οδυνηρών αποτελεσμάτων των τοπικών αναπτυξιακών επιλογών διαχρονικά. Είναι καιρός να σταματήσει η στρεβλή ανάπτυξη που δεν αποδίδει οικονομικά οφέλη ούτε στο παρόν ούτε στο μέλλον γιατί υπονομεύει τη βιώσιμη ανάπτυξη καταστρέφοντας τους φυσικούς και πολιτιστικούς πόρους της περιοχής. Η περαιτέρω υποβάθμιση της Κνωσού δεν θα σημάνει τον αφανισμό ενός μοναδικού πολιτιστικού πόρου αλλά και την παρακμή της τοπικής οικονομίας. Είναι καιρός οι νουν έχοντες άρχοντες, αρχόμενοι και επαΐοντες να διατυπώσουν ένα σθεναρό κοινωνικό αίτημα για ουσιαστική τοπική ανάπτυξη που αξιοποιεί προστατεύοντας και προστατεύει αξιοποιώντας το φυσικό και πολιτιστικό δυναμικό της Κνωσού. Αν δεν αναληφθούν αποφασιστικές δράσεις ορθής διαχείρισης της Κνωσού τώρα, η παρατεινόμενη καθυστέρηση θα κάνει το ομολογουμένως δύσκολο εγχείρημα αδύνατο. Οι πληγές της θα αυξάνονται, το ενδεχόμενο μελλοντικών αρνήσεων ένταξης της στους καταλόγους της UNESCO θα παραμένει ανοικτό και οι αντοχές της θα δοκιμάζονται σκληρά. Πόσο ακόμα θα αντέξει;
* Η Ελένη Kαπετανάκη-Μπριασούλη είναι καθηγήτρια, Τμήμα Γεωγραφίας
Πανεπιστήμιο Αιγαίου
e-mail: e.briassouli@aegean.gr
Πηγή:patris.gr
Ποιους εκπλήττουν οι διαπιστώσεις του Υπουργείου και που βρίσκεται το ‘καινοφανές’ των δηλώσεων του υπουργού; Όλοι γνωρίζουν τη λειτουργικά και αισθητικά απαράδεκτη κατάσταση που επικρατεί στον περιβάλλοντα χώρο της Κνωσού. Πόνος ψυχής είναι το θέαμα της, όπως και τόσων άλλων πολιτιστικών θησαυρών της χώρας που μοιάζουν με διαμάντια πεταμένα σε σκουπιδότοπους. Ποιος σοβαρός άνθρωπος θα υπερασπιζόταν μια ΜΟΝΑΔΙΚΗ παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά που οι τοπικοί διαχειριστές της-άρχοντες και αρχόμενοι- έχουν επιτρέψει να περιέλθει σε τέτοια κατάσταση; Πώς να δεσμευτεί ο οποιοσδήποτε υπουργός όταν είναι γνωστό ότι απουσιάζει παντελώς από το λεξιλόγιο και την πρακτική της κεντρικής και της τοπικής αυτοδιοίκησης η έννοια της διαχείρισης/συντήρησης φυσικών και πολιτιστικών πόρων; Τα παραδείγματα αρχίζουν από το πεζοδρόμιο της γειτονιάς και καταλήγουν στα Ολυμπιακά Έργα και τις προστατευόμενες περιοχές …
Εδώ και χρόνια οι ξένοι επισκέπτες έρχονται με την εικόνα της Μινωϊκής Κνωσού και του Μινωϊκού πολιτισμού αλλά τους υποδέχεται η σύγχρονη Κνωσός και ο σύγχρονος ‘πολιτισμός’. Πολλές φορές έχουν δηλώσει την απογοήτευση τους και την απορία τους γιατί η Ελλάδα ζητά την επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα όταν δεν φροντίζει τους θησαυρούς στην επικράτεια της … Τις συνέπειες της υποβάθμισης των παγκόσμιας εμβέλειας πόρων τις βιώνουν ήδη η Κρήτη και η χώρα: οι πολιτιστικοί προορισμοί δεν προσελκύουν αρκετούς τουρίστες, ιδιαίτερα υψηλών εισοδημάτων, και δεν μπορούν να απαιτήσουν υψηλότερη τιμή εισόδου στους χώρους. Οι τουριστικοί πράκτορες, που καθορίζουν τις ροές του αλλοδαπού τουρισμού, γνωρίζουν αυτή την κατάσταση και κατευθύνουν ανάλογα τους πελάτες τους. Επιπλέον, η υποβάθμιση των πολιτιστικών πόρων προσφέρει έρεισμα σε αιτήματα (ημι)ιδιωτικοποίησης τους. Ο ιδιωτικός τομέας αναλαμβάνει τη διατήρηση, διαχείριση και εκμετάλλευση τους, πρακτική που συνήθως αυξάνει το κόστος επίσκεψης, περιορίζει τη δυνατότητα επίσκεψης από ασθενέστερα οικονομικά στρώματα και τους στερεί την εμπειρία της συλλογικής πολιτιστικής κληρονομιάς τους...Οι απαιτήσεις και τα κριτήρια της UNESCO μας φαίνονται αυστηρά … γιατί εμείς είμαστε χαλαροί! Τα κριτήρια είναι λογικά. Ζητούν τα αυτονόητα και αναγκαία για σωστή διατήρηση των πόρων και τηρούνται από πολλούς πολιτιστικούς προορισμούς ανά την υφήλιο. Όσοι τα τηρούν, κι αυτοί δεν είναι μόνο οι ενταγμένοι στους καταλόγους της UNESCO, απολαμβάνουν τα οφέλη που προσφέρει ένα υψηλής αξίας καλοδιατηρημένο πολιτιστικό προϊόν: διαρκή τοπική ανάπτυξη ακόμα και εν μέσω κρίσεων – διαρκή και σταθερή ζήτηση, υψηλά έσοδα, πλήρη απασχόληση πολλών επιστημονικών και τεχνικών ειδικοτήτων, μεγάλο κύρος, διατήρηση της πολιτισμικής συνέχειας και της τοπικής ταυτότητας. Με άλλα λόγια, απολαμβάνουν τις θετικές επιπτώσεις της αρχικής απόφασης να διατηρήσουν ως κόρην οφθαλμού το σπάνιο, το μοναδικό, το ανεπανάληπτο …
Στην Κνωσό, άρχοντες και αρχόμενοι επί δεκαετίες αποφασίζουν χωρίς σχέδιο αλλά κυρίως χωρίς συναίσθηση της κλιμάκωσης των πιέσεων και των αδιέξοδων που δημιουργούνται. Οι άρχοντες όλων των βαθμίδων διοίκησης από το κεντρικό μέχρι το τοπικό και οι επαΐοντες–ειδικοί επιστήμονες δεν είναι δυνατόν ούτε να επικαλεσθούν άγνοια της σημασίας της Κνωσού, ούτε άγνοια της κατάστασης που σταδιακά δημιουργήθηκε, ούτε άγνοια του πως γίνεται η διαχείριση πολιτιστικών πόρων σε άλλες χώρες. Φυσικά, ενόσω έρχονται επισκέπτες δεν ανησυχούν. Μόνο που οι επισκέπτες έρχονται, παίρνουν αρνητικές εντυπώσεις και δεν επιστρέφουν. Δεν διανοούνται οι άρχοντες ότι οι επισκέπτες θα μπορούσαν να ήταν περισσότεροι, τα έσοδα μεγαλύτερα και η διαφήμιση δωρεάν (η καλή φήμη αρκεί). Όποιος και να φταίει όμως δεν έχει σημασία γιατί είναι…
Καιρός για δράση ΤΩΡΑ γιατί οι αρνητικές συνέπειες των αποφάσεων του μακρινού και κοντινού παρελθόντος (μας) καίνε. Κάποιος πρέπει να βάλει το χέρι στα καυτά κάρβουνα… Ο υπουργός έβαλε το δικό του με τις αποφάσεις του για την Κνωσό. Οι υπόλοιποι έχουν σειρά τώρα.
Η γενναία, και μακροχρόνια άκρως αποδοτική, λύση είναι η εκπόνηση ενός ολοκληρωμένου σχεδίου αποκατάστασης και διαχείρισης του πολιτιστικού συνόλου της Κνωσού με τρία αλληλένδετα σκέλη: πολεοδομικό-χωροταξικό, οικονομικό και διαχειριστικό. Το πολεοδομικό-χωροταξικό σκέλος θα αναθεωρήσει την παρούσα χωρική διάρθρωση με στόχο την ανάδειξη του ιδιαίτερου χαρακτήρα της Κνωσού στον αρχικό περιβάλλοντα χώρο της, στο μέτρο του εφικτού. Με βάση τους κανόνες της επιστήμης και τη νομοθεσία θα ανασχεδιασθούν οι χρήσεις γης και η κυκλοφορία στις ζώνες Α και Β καθώς και η σύνδεση του αρχαιολογικού χώρου με την ευρύτερη περιφέρεια. Μια κλιμάκωση συμβατών χρήσεων, που θα ακολουθούν κανόνες καλής λειτουργίας, θα περιλαμβάνει ήπια ανάπτυξη υπηρεσιών εξυπηρέτησης επισκεπτών και τοπικού πληθυσμού, προώθηση βιολογικής γεωργίας και κτηνοτροφίας, ήπιας αναψυχής, χειροτεχνίας και κατοικίας.
Το οικονομικό σκέλος θα εκτιμήσει το κόστος και τα οφέλη της προτεινόμενης ανάπλασης, τις ανάγκες σε οικονομικούς πόρους και τα διαθέσιμα δημοσιονομικά και οικονομικά εργαλεία που θα στηρίξουν το εγχείρημα. Το κόστος της ανάπλασης θα είναι σίγουρα μεγάλο, αλλά αυτό δεν μπορεί να αποτελέσει δικαιολογία για την καταστροφή του μοναδικού πόρου στον οποίο στηρίζεται η διαρκής ανάπτυξη της περιοχής. Γι’ αυτό απαιτείται να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση σε ισχυρά ανταποδοτικά οφέλη για την τοπική κοινωνία ώστε να συμμορφωθεί, να συνεργαστεί και να επαυξήσει τις προσπάθειες αποκατάστασης της Κνωσού. Η διαθεσιμότητα πόρων δεν συζητιέται. Πόροι υπήρξαν και υπάρχουν τόσοι πολλοί που κατανέμονται χωρίς σχέδιο, στηρίζουν άσκοπες, συχνά θνησιγενείς, δραστηριότητες και αναλώνονται σε πληρωμές προστίμων για παραβιάσεις της Κοινοτικής νομοθεσίας, μεταξύ πολλών άλλων. Οικονομικά και άλλα εργαλεία πολιτικής είναι επίσης γνωστά και χρησιμοποιούνται σε πολλές περιοχές στον κόσμο που προστατεύουν και αξιοποιούν πολιτιστικούς πόρους ήσσονος σημασίας.
Το διαχειριστικό σκέλος αφορά στον ορισμό του Φορέα Διαχείρισης της Κνωσού και στην κατάρτιση Σχεδίου Διαχείρισης της περιοχής που θα εξασφαλίζει την εφαρμογή του πολεοδομικού-χωροταξικού και του οικονομικού σκέλους. Η UNESCO δείχνει το δρόμο υποδεικνύοντας ένα μοντέλο συν-διαχείρισης για τις περιοχές Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Η συν-διαχείριση είναι η σύγχρονη τάση διαχείρισης προστατευόμενων φυσικών και πολιτιστικών περιοχών (και όχι μόνο) που απαιτεί ισόρροπη συμμετοχή εκπροσώπων όλων των συλλογικών φορέων, από το διεθνές μέχρι το τοπικό επίπεδο, που ενεργοποιούνται σε μια περιοχή (ιδιοκτήτες και νομείς γης, δημόσιοι και ιδιωτικοί φορείς, επαγγελματικές και κοινωνικές οργανώσεις, ΜΚΟ, επιστημονική κοινότητα) για λήψη και εφαρμογή αποφάσεων. Το διαχειριστικό σχέδιο καθορίζει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των εμπλεκομένων όπως και κανόνες ορθής πρακτικής και εργαλεία εφαρμογής ανά δραστηριότητα. Με άλλα λόγια, είναι ένα κοινωνικό συμβόλαιο που δεσμεύει τους εμπλεκόμενους φορείς με στόχο το κοινό συμφέρον τους.
Τέλος, είναι αναγκαία η ταυτόχρονη εκπόνηση ενός σχεδίου μετάβασης από την τωρινή αταξία και πολυνομία στην αξιοπρεπή κατάσταση που ταιριάζει στην Κνωσό με λογικό χρονοδιάγραμμα και εξασφάλιση των αναγκαίων πόρων.
Η επιτυχία σχεδίων διατήρησης προστατευόμενων περιοχών εξαρτάται κρίσιμα από την παιδεία και την ενημέρωση των άμεσων διαχειριστών τους, της τοπικής κοινωνίας. Συχνά, οι τοπικοί πληθυσμοί έχουν πλημμελή γνώση ή και πλήρη άγνοια των θησαυρών πάνω στους οποίους πατούν με αποτέλεσμα να μην αξιολογούν τη σημασία τους, να μην αντιλαμβάνονται το όφελος της χρηστής διαχείρισης τους και κυρίως να μην αντιλαμβάνονται ότι είναι θεματοφύλακες μιας παγκόσμιας κληρονομιάς. Στην Ελλάδα σ’ αυτό αναντίρρητα έχουν συντελέσει οι πολιτικές δεκαετιών που προώθησαν αναπτυξιακά μοντέλα μίμησης ξένων προτύπων, φθηνής εμπορευματοποίησης, και μεταπώλησης ξένων προϊόντων αντί για μοντέλα αξιοποίησης των τοπικών θησαυρών και προσφοράς αυθεντικών προϊόντων. Το Κρητικό τοπίο και ο Κρητικός τρόπος ζωής, γεννήματα χιλιετηρίδων μοναδικού συνδυασμού φυσικού και πολιτιστικού πλούτου, είναι μια κληρονομιά που αν την είχαν άλλοι λαοί δεν θα χρειαζόταν ούτε έξωθεν βοήθεια ούτε έξωθεν πρότυπα. Με πολύ λιγότερα ‘προσόντα’ εισπράττουν και ευημερούν εκείνοι, οι φυσικά και πολιτιστικά φτωχότεροι. Γι’ αυτό έχει βαρύνουσα σημασία η παιδεία και η διαρκής επιμόρφωση του τοπικού πληθυσμού και των εμπλεκόμενων φορέων σε δραστηριότητες που αξιοποιούν την πολιτιστική κληρονομιά και παράγουν πολιτισμό …. Μόνο έτσι θα λειτουργήσει σωστά και ουσιαστικά η προϋπόθεση που αναφέρει η UNESCO: «Προϋπόθεση επίσης αποτελεί η συμμετοχή των τοπικών φορέων και της τοπικής κοινωνίας στη χρηστή και βιώσιμη χρήση των μνημείων» (στο δημοσίευμα της 12/12/2009).
Η άρνηση του Υπουργείου να προωθήσει τον φάκελο της Κνωσού στη UNESCO πρέπει να ιδωθεί σαν μια βαρύνουσας σημασίας ένδειξη των οδυνηρών αποτελεσμάτων των τοπικών αναπτυξιακών επιλογών διαχρονικά. Είναι καιρός να σταματήσει η στρεβλή ανάπτυξη που δεν αποδίδει οικονομικά οφέλη ούτε στο παρόν ούτε στο μέλλον γιατί υπονομεύει τη βιώσιμη ανάπτυξη καταστρέφοντας τους φυσικούς και πολιτιστικούς πόρους της περιοχής. Η περαιτέρω υποβάθμιση της Κνωσού δεν θα σημάνει τον αφανισμό ενός μοναδικού πολιτιστικού πόρου αλλά και την παρακμή της τοπικής οικονομίας. Είναι καιρός οι νουν έχοντες άρχοντες, αρχόμενοι και επαΐοντες να διατυπώσουν ένα σθεναρό κοινωνικό αίτημα για ουσιαστική τοπική ανάπτυξη που αξιοποιεί προστατεύοντας και προστατεύει αξιοποιώντας το φυσικό και πολιτιστικό δυναμικό της Κνωσού. Αν δεν αναληφθούν αποφασιστικές δράσεις ορθής διαχείρισης της Κνωσού τώρα, η παρατεινόμενη καθυστέρηση θα κάνει το ομολογουμένως δύσκολο εγχείρημα αδύνατο. Οι πληγές της θα αυξάνονται, το ενδεχόμενο μελλοντικών αρνήσεων ένταξης της στους καταλόγους της UNESCO θα παραμένει ανοικτό και οι αντοχές της θα δοκιμάζονται σκληρά. Πόσο ακόμα θα αντέξει;
* Η Ελένη Kαπετανάκη-Μπριασούλη είναι καθηγήτρια, Τμήμα Γεωγραφίας
Πανεπιστήμιο Αιγαίου
e-mail: e.briassouli@aegean.gr
Πηγή:patris.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου