Παρά τα μεγάλα πακέτα διάσωσης, τα σπρεντ της Ευρώπης αρνούνται να πέσουν. Οι αγορές δεν έχουν βρει ακόμα την ισορροπία τους και οι κυβερνήσεις της Νότιας Ευρώπης παρακολουθούν με αγωνία τις εξελίξεις. Τι θα συμβεί;
Το Σαββατοκύριακο της 8ης – 9ης Μαΐου στις Βρυξέλλες, οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης συμφώνησαν, πέραν του πρώτου πακέτου διάσωσης ύψους 80 δις ευρώ για την Ελλάδα, στην ενεργοποίηση επιπλέον πιστώσεων της τάξης των 500 δις ευρώ για τις άλλες χώρες της Ευρωζώνης που θα αντιμετώπιζαν ανάλογα προβλήματα. Στο ποσό αυτό προστέθηκαν άλλα 280 δις ευρώ από την πλευρά του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Η κινητήρια δύναμη πίσω απ’ όλα αυτά ήταν ο Γάλλος πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί, που εκμεταλλευόμενος την απουσία της Γερμανίδας καγκελάριου Αγγέλα Μέρκελ στη Μόσχα, συντάχθηκε με τους επί κεφαλής των κυβερνήσεων την ευρωπαϊκού Νότου. Οι γαλλικές τράπεζες, που έχουν υψηλή έκθεση στα κρατικά ομόλογα των νοτιοευρωπαϊκών χωρών, είναι και οι κύριοι ευεργετηθέντες αυτού του πακέτου....Μέσα από τη διακήρυξη μιας ‘συστημικής κρίσης του ευρώ’, ο Σαρκοζί άδραξε την ευκαιρία και έπιασε τη Γερμανία … στον ύπνο. Ο Γάλλος πρόεδρος ζήτησε την έγκριση μεγάλων πιστώσεων και, όπως ανέφερε ο Ισπανός πρωθυπουργός Χοσέ Λουίς Θαπατέρο, απείλησε με έξοδο της Γαλλίας από το ευρώ και με ρήξη του γαλλογερμανικού άξονα αν η Γερμανία … δεν άνοιγε το πουγκί της. Έτσι, έπειτα από μόλις δυο μέρες διαπραγματεύσεων, η περίφημη ρήτρα της Συνθήκης του Μάαστριχτ που απαγορεύει την οικονομική συνδρομή και που η Γερμανία την είχε θέσει ως όρο για να εγκαταλείψει το γερμανικό μάρκο, είχε ακυρωθεί στην πράξη. Το ‘Μεσογειακό Κλαμπ’, όπως αποκαλούν οι Γερμανοί τις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, είχε κατάγει μια μεγάλη νίκη επί της Ευρώπης.
Ακόμα και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα υπέκυψε και αγόρασε τα κρατικά ομόλογα των υπερχρεωμένων χωρών, μέσα από την εκμετάλλευση μιας ‘τρύπας’ στη Συνθήκη του Μάαστριχτ, και προς μεγάλη δυσαρέσκεια των Γερμανών αντιπροσώπων στην Τράπεζα. Το ευρωπαϊκό σπίτι κλυδωνίζονταν. Ο Γερμανός πρόεδρος υπέβαλε παραίτηση λίγο μετά την λήψη αυτών των αποφάσεων – και ορισμένοι είπαν εξαιτίας τους. Η πολιτική ελίτ της Γερμανίας είναι ακόμη εξοργισμένη και υπάρχουν σοβαρές φωνές που υποστηρίζουν τη διαίρεση της Ευρωζώνης σε δυο ταχύτητες, Βορρά και Νότο, με τη Γαλλία στον δεύτερο. Αυτό όμως θα ήταν λάθος. Το ενιαίο νόμισμα έχει μέχρι στιγμής προασπίσει επαρκώς την Ευρώπη από τους κινδύνους των συναλλαγματικών ισοτιμιών και αποτελεί ένα σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση της περαιτέρω ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Κι επί πλέον, η σταθερότητα που διασφαλίζει ο γαλλογερμανικός άξονας είναι απαραίτητη για την Ευρώπη.
Είναι γεγονός ωστόσο ότι οι πιέσεις του Σαρκοζί απειλούν την ευρωπαϊκή πολιτική σταθερότητα και ενισχύουν τις ανησυχίες της αγοράς. Τα προγράμματα που προωθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχουν καθησυχάσει τους πιστωτές και είναι απίθανο να υποκύψει ξανά η Γερμανία στη βούληση του Γάλλου προέδρου στις επόμενες διαπραγματεύσεις για παράταση των μέτρων διάσωσης – τουλάχιστον στην παρούσα μορφή τους – πέρα από την αρχική συμφωνηθείσα 3ετία
Το επιχείρημα με το οποίο ο Γάλλος πρόεδρος δικαιολόγησε αυτό το πραξικόπημα είναι εξάλλου αμφιλεγόμενο. Προκειμένου να υπερκεράσουν τη ρήτρα απαγόρευσης οικονομικής συνδρομής, ο Σαρκοζί και οι άλλοι Ευρωπαίοι ηγέτες δραματοποίησαν την κάμψη των κρατικών ομολόγων του ευρωπαϊκού Νότου και το συνακόλουθο άνοιγμα των σπρεντ. Και με τη διακήρυξη μιας ‘συστημικής κρίσης του ευρώ’ – εκεί όπου στην πραγματικότητα υπάρχει μόνο η νευρική αντίδραση των αγορών έναντι κάποιων ευρωπαϊκών κρατικών ομολόγων – επικαλέστηκαν το άρθρο 122 που προβλέπει την παροχή συνδρομής «σε κράτη μέλη σε περίπτωση φυσικών καταστροφών που είναι πέρα από τον έλεγχό τους».
Αν μη τι άλλο όμως, η διακήρυξη περί ‘συστημικής κρίσης του ευρώ’ έριξε λάδι στη φωτιά. Οι επενδυτές πήραν τοις μετρητοίς τα λόγια των ευρωπαϊκών ηγεσιών επειδή οι πολιτικοί κατά κανόνα υποβαθμίζουν, δεν υπερτονίζουν την όποια κρίση.
Στις 7 Μαΐου, η μέση διαφορά επιτοκίου των κρατικών ομολόγων των χωρών που προστατεύονται με τα νέα πακέτα διάσωσης έναντι των γερμανικών ήταν 1.08%. Μετά φάνηκε ότι η υιοθέτηση των μέτρων διάσωσης πιέζει καθοδικά τα σπρεντ, αλλά σύντομα η αισιοδοξία ξεθώριασε. Στις 18 Ιουνίου, η μέση διαφορά επιτοκίων είχε ανέλθει σε 1.1%. Είναι προφανές ότι οι αγορές παραμένουν και σήμερα τόσο νευρικές όσο ήταν και πριν από εκείνο το Σαββατοκύριακο του Μαΐου. Αλλά όλα αυτά δεν σημαίνουν καθόλου την κατάρρευση του ευρώ. Το 1995, λίγο πριν την ανακοίνωση του ευρώ, η αντίστοιχη μέση διαφορά επιτοκίων ήταν 2,6%, δηλαδή διπλάσια από ό,τι σήμερα. Οι αγορές απλά κινούνται επιζητώντας μια νέα ισορροπία με υψηλότερες διαφορές επιτοκίων, οι οποίες θα αντανακλούν τον υψηλότερο κίνδυνο στάσης πληρωμών ορισμένων ευρωπαϊκών χωρών – κάτι δηλαδή που συνέβαινε και πριν την εισαγωγή του ευρώ, με λιγότερο ακραίο τρόπο.
Δεν υπάρχει όμως κανένα πρόβλημα σε αυτό. Η προσαρμογή της αγοράς θα σταματήσει όταν βρεθούν τα κατάλληλα σπρεντ. Και κάθε πολιτική προσπάθεια για να ανακοπεί η εξέλιξη αυτής της διαδικασίας αργά ή γρήγορα θα αποτύχει. Δεν υπάρχει κανένας λόγος πανικού, αντίθετα συντρέχουν όλοι οι λόγοι να παραμείνουμε ήρεμοι και να περιμένουμε την ανάδυση της νέας ισορροπίας.
Στις λειτουργικές χρηματοπιστωτικές αγορές είναι φυσική η διαφορά επιτοκίων ανάμεσα στα ασφαλή περιουσιακά στοιχεία και τα περιουσιακά στοιχεία υψηλού κινδύνου. Δηλώνουν τους εν δυνάμει κινδύνους και επιβάλλουν την αναγκαία πειθαρχία στους δανειζόμενους. Και αυτό είναι ό,τι ακριβώς χρειάζεται η Ευρώπη.
Το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης που ζητούσε από τα κράτη μέλη της Ευρωζώνης να μην έχουν δημόσιο έλλειμμα άνω του 3% του ΑΕΠ τους κατάντησε ανέκδοτο: Καμία χώρα που το παραβίασε δεν έχει τιμωρηθεί. Είναι ευτύχημα λοιπόν που οι χρηματοπιστωτικές αγορές επιβάλλουν τώρα τους απαραίτητους αυστηρούς δημοσιονομικούς περιορισμούς στις κυβερνήσεις.
Αυτή η πειθαρχία θα περιορίσει τις μεγάλες εισαγωγές κεφαλαίων στα κράτη της ευρωπαϊκής περιφέρειας και θα δώσει τέλος στην υπερθέρμανση των οικονομιών τους η οποία προκλήθηκε από την σύγκλιση των επιτοκίων που συνόδευσε το ευρώ. Αυτές οι χώρες θα περάσουν τώρα σε ύφεση που θα οδηγήσει σε μείωση του πληθωρισμού (ίσως και στα όρια του αποπληθωρισμού), σε βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και σε περιορισμό του εμπορικού τους ελλείμματος.
Αντίστροφα, η Γερμανία που στα χρόνια του ευρώ δοκιμάστηκε από σχετικό αποπληθωρισμό και μακρόχρονη ύφεση, θα περάσει τώρα σε μια πληθωριστική εποχή ανάπτυξης, που θα οδηγήσει σε μείωση της ανταγωνιστικότητας της και του εμπορικού της πλεονάσματος. Η Γαλλίδα υπουργός Οικονομικών Κριστίν Λαγκάρντ, που συχνά παραπονιέται για τις εμπορικές ανισορροπίες στην Ευρώπη, θα έπρεπε να επικροτεί τις αντιδράσεις των αγορών, που άθελά του ενίσχυσε ο πρόεδρος της χώρας της.
sofokleous10.gr
Το Σαββατοκύριακο της 8ης – 9ης Μαΐου στις Βρυξέλλες, οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης συμφώνησαν, πέραν του πρώτου πακέτου διάσωσης ύψους 80 δις ευρώ για την Ελλάδα, στην ενεργοποίηση επιπλέον πιστώσεων της τάξης των 500 δις ευρώ για τις άλλες χώρες της Ευρωζώνης που θα αντιμετώπιζαν ανάλογα προβλήματα. Στο ποσό αυτό προστέθηκαν άλλα 280 δις ευρώ από την πλευρά του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Η κινητήρια δύναμη πίσω απ’ όλα αυτά ήταν ο Γάλλος πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί, που εκμεταλλευόμενος την απουσία της Γερμανίδας καγκελάριου Αγγέλα Μέρκελ στη Μόσχα, συντάχθηκε με τους επί κεφαλής των κυβερνήσεων την ευρωπαϊκού Νότου. Οι γαλλικές τράπεζες, που έχουν υψηλή έκθεση στα κρατικά ομόλογα των νοτιοευρωπαϊκών χωρών, είναι και οι κύριοι ευεργετηθέντες αυτού του πακέτου....Μέσα από τη διακήρυξη μιας ‘συστημικής κρίσης του ευρώ’, ο Σαρκοζί άδραξε την ευκαιρία και έπιασε τη Γερμανία … στον ύπνο. Ο Γάλλος πρόεδρος ζήτησε την έγκριση μεγάλων πιστώσεων και, όπως ανέφερε ο Ισπανός πρωθυπουργός Χοσέ Λουίς Θαπατέρο, απείλησε με έξοδο της Γαλλίας από το ευρώ και με ρήξη του γαλλογερμανικού άξονα αν η Γερμανία … δεν άνοιγε το πουγκί της. Έτσι, έπειτα από μόλις δυο μέρες διαπραγματεύσεων, η περίφημη ρήτρα της Συνθήκης του Μάαστριχτ που απαγορεύει την οικονομική συνδρομή και που η Γερμανία την είχε θέσει ως όρο για να εγκαταλείψει το γερμανικό μάρκο, είχε ακυρωθεί στην πράξη. Το ‘Μεσογειακό Κλαμπ’, όπως αποκαλούν οι Γερμανοί τις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, είχε κατάγει μια μεγάλη νίκη επί της Ευρώπης.
Ακόμα και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα υπέκυψε και αγόρασε τα κρατικά ομόλογα των υπερχρεωμένων χωρών, μέσα από την εκμετάλλευση μιας ‘τρύπας’ στη Συνθήκη του Μάαστριχτ, και προς μεγάλη δυσαρέσκεια των Γερμανών αντιπροσώπων στην Τράπεζα. Το ευρωπαϊκό σπίτι κλυδωνίζονταν. Ο Γερμανός πρόεδρος υπέβαλε παραίτηση λίγο μετά την λήψη αυτών των αποφάσεων – και ορισμένοι είπαν εξαιτίας τους. Η πολιτική ελίτ της Γερμανίας είναι ακόμη εξοργισμένη και υπάρχουν σοβαρές φωνές που υποστηρίζουν τη διαίρεση της Ευρωζώνης σε δυο ταχύτητες, Βορρά και Νότο, με τη Γαλλία στον δεύτερο. Αυτό όμως θα ήταν λάθος. Το ενιαίο νόμισμα έχει μέχρι στιγμής προασπίσει επαρκώς την Ευρώπη από τους κινδύνους των συναλλαγματικών ισοτιμιών και αποτελεί ένα σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση της περαιτέρω ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Κι επί πλέον, η σταθερότητα που διασφαλίζει ο γαλλογερμανικός άξονας είναι απαραίτητη για την Ευρώπη.
Είναι γεγονός ωστόσο ότι οι πιέσεις του Σαρκοζί απειλούν την ευρωπαϊκή πολιτική σταθερότητα και ενισχύουν τις ανησυχίες της αγοράς. Τα προγράμματα που προωθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχουν καθησυχάσει τους πιστωτές και είναι απίθανο να υποκύψει ξανά η Γερμανία στη βούληση του Γάλλου προέδρου στις επόμενες διαπραγματεύσεις για παράταση των μέτρων διάσωσης – τουλάχιστον στην παρούσα μορφή τους – πέρα από την αρχική συμφωνηθείσα 3ετία
Το επιχείρημα με το οποίο ο Γάλλος πρόεδρος δικαιολόγησε αυτό το πραξικόπημα είναι εξάλλου αμφιλεγόμενο. Προκειμένου να υπερκεράσουν τη ρήτρα απαγόρευσης οικονομικής συνδρομής, ο Σαρκοζί και οι άλλοι Ευρωπαίοι ηγέτες δραματοποίησαν την κάμψη των κρατικών ομολόγων του ευρωπαϊκού Νότου και το συνακόλουθο άνοιγμα των σπρεντ. Και με τη διακήρυξη μιας ‘συστημικής κρίσης του ευρώ’ – εκεί όπου στην πραγματικότητα υπάρχει μόνο η νευρική αντίδραση των αγορών έναντι κάποιων ευρωπαϊκών κρατικών ομολόγων – επικαλέστηκαν το άρθρο 122 που προβλέπει την παροχή συνδρομής «σε κράτη μέλη σε περίπτωση φυσικών καταστροφών που είναι πέρα από τον έλεγχό τους».
Αν μη τι άλλο όμως, η διακήρυξη περί ‘συστημικής κρίσης του ευρώ’ έριξε λάδι στη φωτιά. Οι επενδυτές πήραν τοις μετρητοίς τα λόγια των ευρωπαϊκών ηγεσιών επειδή οι πολιτικοί κατά κανόνα υποβαθμίζουν, δεν υπερτονίζουν την όποια κρίση.
Στις 7 Μαΐου, η μέση διαφορά επιτοκίου των κρατικών ομολόγων των χωρών που προστατεύονται με τα νέα πακέτα διάσωσης έναντι των γερμανικών ήταν 1.08%. Μετά φάνηκε ότι η υιοθέτηση των μέτρων διάσωσης πιέζει καθοδικά τα σπρεντ, αλλά σύντομα η αισιοδοξία ξεθώριασε. Στις 18 Ιουνίου, η μέση διαφορά επιτοκίων είχε ανέλθει σε 1.1%. Είναι προφανές ότι οι αγορές παραμένουν και σήμερα τόσο νευρικές όσο ήταν και πριν από εκείνο το Σαββατοκύριακο του Μαΐου. Αλλά όλα αυτά δεν σημαίνουν καθόλου την κατάρρευση του ευρώ. Το 1995, λίγο πριν την ανακοίνωση του ευρώ, η αντίστοιχη μέση διαφορά επιτοκίων ήταν 2,6%, δηλαδή διπλάσια από ό,τι σήμερα. Οι αγορές απλά κινούνται επιζητώντας μια νέα ισορροπία με υψηλότερες διαφορές επιτοκίων, οι οποίες θα αντανακλούν τον υψηλότερο κίνδυνο στάσης πληρωμών ορισμένων ευρωπαϊκών χωρών – κάτι δηλαδή που συνέβαινε και πριν την εισαγωγή του ευρώ, με λιγότερο ακραίο τρόπο.
Δεν υπάρχει όμως κανένα πρόβλημα σε αυτό. Η προσαρμογή της αγοράς θα σταματήσει όταν βρεθούν τα κατάλληλα σπρεντ. Και κάθε πολιτική προσπάθεια για να ανακοπεί η εξέλιξη αυτής της διαδικασίας αργά ή γρήγορα θα αποτύχει. Δεν υπάρχει κανένας λόγος πανικού, αντίθετα συντρέχουν όλοι οι λόγοι να παραμείνουμε ήρεμοι και να περιμένουμε την ανάδυση της νέας ισορροπίας.
Στις λειτουργικές χρηματοπιστωτικές αγορές είναι φυσική η διαφορά επιτοκίων ανάμεσα στα ασφαλή περιουσιακά στοιχεία και τα περιουσιακά στοιχεία υψηλού κινδύνου. Δηλώνουν τους εν δυνάμει κινδύνους και επιβάλλουν την αναγκαία πειθαρχία στους δανειζόμενους. Και αυτό είναι ό,τι ακριβώς χρειάζεται η Ευρώπη.
Το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης που ζητούσε από τα κράτη μέλη της Ευρωζώνης να μην έχουν δημόσιο έλλειμμα άνω του 3% του ΑΕΠ τους κατάντησε ανέκδοτο: Καμία χώρα που το παραβίασε δεν έχει τιμωρηθεί. Είναι ευτύχημα λοιπόν που οι χρηματοπιστωτικές αγορές επιβάλλουν τώρα τους απαραίτητους αυστηρούς δημοσιονομικούς περιορισμούς στις κυβερνήσεις.
Αυτή η πειθαρχία θα περιορίσει τις μεγάλες εισαγωγές κεφαλαίων στα κράτη της ευρωπαϊκής περιφέρειας και θα δώσει τέλος στην υπερθέρμανση των οικονομιών τους η οποία προκλήθηκε από την σύγκλιση των επιτοκίων που συνόδευσε το ευρώ. Αυτές οι χώρες θα περάσουν τώρα σε ύφεση που θα οδηγήσει σε μείωση του πληθωρισμού (ίσως και στα όρια του αποπληθωρισμού), σε βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και σε περιορισμό του εμπορικού τους ελλείμματος.
Αντίστροφα, η Γερμανία που στα χρόνια του ευρώ δοκιμάστηκε από σχετικό αποπληθωρισμό και μακρόχρονη ύφεση, θα περάσει τώρα σε μια πληθωριστική εποχή ανάπτυξης, που θα οδηγήσει σε μείωση της ανταγωνιστικότητας της και του εμπορικού της πλεονάσματος. Η Γαλλίδα υπουργός Οικονομικών Κριστίν Λαγκάρντ, που συχνά παραπονιέται για τις εμπορικές ανισορροπίες στην Ευρώπη, θα έπρεπε να επικροτεί τις αντιδράσεις των αγορών, που άθελά του ενίσχυσε ο πρόεδρος της χώρας της.
sofokleous10.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου